OPUBLIKOWANO: CZERWIEC 2014

ZAKTUALIZOWANO: LISTOPAD 2014

Odszkodowanie albo przywrócenie do pracy

Opracowała: Karolina Król-Komarnicka, kierownik działu kadr i płac w państwowej instytucji

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy  (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502),
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101).

W praktyce często dochodzi do sporów sądowych na linii pracownik–pracodawca. W głównej mierze dotyczą one rozwiązania umowy przez pracodawcę (wadliwe wypowiedzenie umowy o pracę, nieprawdziwa przyczyna podana w uzasadnieniu wypowiedzenia). Należy pamiętać, iż wadliwe, tj. niezgodne z prawem lub nieuzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę, jest, w myśl przepisów prawa pracy, ważne. Pracownik dopiero przed sądem ma możliwość dochodzenia roszczeń.

Pracownik może wnieść odwołanie od każdego rodzaju umowy o pracę, która może być rozwiązana przez oświadczenie jednej ze stron stosunku pracy z zachowaniem okresu wypowiedzenia, jeśli jej wypowiedzenie zostało dokonane z naruszeniem przepisów prawa pracy, a w przypadku umowy na czas nieokreślony – również wtedy, gdy wypowiedzenie jest nieuzasadnione. Pracownik może także odwołać się od rozwiązania umowy bez wypowiedzenia. W zależności od zawartej umowy może się domagać różnych roszczeń. Najszersze uprawnienia w tym zakresie przysługują pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę na czas nieokreślony.

Zgodnie z art. 45 § 1 Kodeksu pracy, „w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy – stosownie do żądania pracownika – orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu – o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu”.

Roszczenia pracownika

Odwołując się od wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony, pracownik może zatem zażądać:

• uznania wypowiedzenia za bezskuteczne, jeśli nie minął jeszcze okres wypowiedzenia,
• przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach, jeśli umowa już uległa rozwiązaniu,
• odszkodowania.

Należy pamiętać, iż sąd pracy może zasądzić tylko jedno z tych roszczeń, nie jest możliwa ich kumulacja. To, jakie roszczenie będzie przedmiotem oceny sądu, zależy od decyzji pracownika, gdyż to on w pozwie wskazuje, jakiego roszczenia domaga się od pracodawcy.

W myśl art. 45 § 2 k.p. „sąd pracy może nie uwzględnić żądania pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, jeżeli ustali, że uwzględnienie takiego żądania jest niemożliwe lub niecelowe. W takim przypadku sąd pracy orzeka o odszkodowaniu”. Przepis ten nie ma jednak zastosowania do kobiet w ciąży i pracowników przebywających na urlopach macierzyńskich, dodatkowych macierzyńskich, rodzicielskich, pracowników w wieku przedemerytalnym oraz pracowników chronionych na podstawie przepisów szczególnych (np. działaczy związkowych), chyba że także w tym przypadku przywrócenie do pracy jest niemożliwe z powodu upadłości lub likwidacji pracodawcy.

Uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne, w razie wykazania zasadności tego żądania przez pracownika, może być orzeczone tylko wtedy, gdy nie upłynął jeszcze okres wypowiedzenia. Jeżeli sąd w wyroku stwierdzi bezskuteczność wypowiedzenia umowy o pracę, to dokonane wypowiedzenie zostaje niejako unieważnione, a stosunek pracy nie może ulec rozwiązaniu. Orzeczenie o przywróceniu do pracy wydawane jest natomiast w sytuacji, gdy upłynął już okres wypowiedzenia, czyli umowa o pracę uległa już rozwiązaniu. W takim przypadku pracodawca obowiązany jest zatrudnić pracownika, jeżeli pracownik oczywiście nadal chciałby kontynuować zatrudnienie u tego pracodawcy.