OPUBLIKOWANO: CZERWIEC 2014
ZAKTUALIZOWANO: 5 SIERPNIA 2017

Ochrona przeciwpowodziowa

Opracowała: dr inż. Danuta Trojan, główny specjalista w Referacie Zarządzania Kryzysowego, Bezpieczeństwa i Spraw Obywatelskich w Starostwie Powiatowym w Kłodzku

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1121 ze zm.),
• Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59 ze zm.),
• Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 209),
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 446 ze zm.),
• Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 814 ze zm.),
• Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 333 ze zm.).

W ciągu ostatnich 15 lat powódź na terenie Polski wystąpiła kilkakrotnie. To zagrożenie obejmuje swoim zasięgiem różne rejony kraju i nierozerwalnie wiąże się ze znacznymi szkodami, nie tylko materialno-finansowymi, lecz także niematerialnymi. Strach jest niewątpliwie najpoważniejszym skutkiem tego zdarzenia i najdłużej trwającym, a praktycznie nieusuwalnym. Pozostaje w ludziach na zawsze.

Powódź uważa się za zdarzenie tzw. kryzysowe, którym można kierować, jeżeli tylko kadra zarządzająca organizacją będzie miała świadomość jej nieuchronności oraz potrzebę sporządzenia planu, który zostanie wprowadzony w życie w czasie trwania powodzi, a także gdy zostanie ustalone, że zarządzanie kryzysem jest integralną częścią działań kierowniczych.

Straty powodziowe można ograniczyć. Należy przeciwdziałać skutkom powodzi poprzez trzy podstawowe strategie:

1. Trzymać powódź z dala od ludzi (metody techniczne: zbiorniki suche i wypełnione, tzw. retencyjne, wały przeciwpowodziowe, naturalne i sztuczne poldery, systemy odwadniające).
2. Trzymać ludzi z dala od powodzi (metody nietechniczne: zagospodarowanie przestrzenne z uwzględnieniem linii zalewu, wyznaczanie stref zabudowy, określenie warunków technicznych dla obiektów na terenach zalewowych).
3. Nauczyć się żyć z powodzią (budowa systemów ostrzeżeń i szybkiego reagowania, edukacja oraz informacja).

Pierwsza strategia jest niemożliwa do przeprowadzenia przez władze lokalne, tj. powiatowe czy gminne, ponieważ nie stanowi zadań własnych tych samorządów. Kolejna z nich jest możliwa do zrealizowania, gdyż plany zagospodarowania przestrzennego są uchwalane przez władze gminy, jednak to, czy będą uwzględniały kwestie związane z wyznaczeniem linii zalewu, zależy już od informacji dostarczanych przez organizacje rządowe. Lokalnie największe możliwości są związane z postępowaniem według trzeciej strategii, a w szczególności z edukacją „powodziową” i szerokim dostępem do informacji oraz z budową systemów ostrzeżeń i reagowania na zagrożenie powodziowe.

Prawo

Dyrektor placówki oświatowej zarządza nią, realizując zapisy Ustawy o systemie oświaty i Prawa oświatowego. Artykuł 68 Prawa oświatowego określa, że wykonuje on zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę lub placówkę. Przy czym z jednej strony powinien zagwarantować bezpieczeństwo zarządzanemu przez siebie obiektowi oraz osobom w nim przebywającym, a z drugiej – musi wziąć pod uwagę to, że dany obiekt może być wykorzystany jako baza lokalowa dla ludności ewakuowanej z obszarów zagrożonych powodzią. Z tego względu powinien współpracować w zakresie zarządzania kryzysowego z władzami samorządowymi – gminnymi i powiatowymi oraz z organami prowadzącymi, jeżeli nie jest to burmistrz, wójt czy starosta, tak aby mieć orientację w zakresie swoich zadań i obowiązków w obszarze zapewnienia bezpieczeństwa w czasie powodzi oraz zadań i obowiązków władz i służb lokalnych.

Podstawowym aktem prawnym regulującym całokształt działań związanych z zarządzaniem i reagowaniem kryzysowym na terenie Polski jest Ustawa o zarządzaniu kryzysowym, która określa organy właściwe w sprawach zarządzania kryzysowego oraz ich zadania i zasady postępowania w tym obszarze, a także ustala, że ta działalność jest domeną organów administracji publicznej, w tym kierowników zakładów pracy, czyli również dyrektorów placówek oświatowych.

Planowanie zadań dotyczących zarządzania kryzysowego to nic innego jak planowanie cywilne (art. 4 Ustawy o zarządzaniu kryzysowym), czyli działania organizacyjne polegające głównie na sporządzaniu planów (w tym planu zarządzania kryzysowego i załączników, m.in. operacyjnego planu bezpośredniej ochrony przeciwpowodziowej i planu ewakuacji) i programów działania w sytuacjach kryzysowych, w których został opisany sposób optymalnego wykorzystania sił i środków w obszarach:

• zapobiegania sytuacjom kryzysowym,
• przygotowania do przejmowania kontroli nad zdarzeniami kryzysowymi,
• reagowania w sytuacjach kryzysowych,
• odtwarzania infrastruktury i przywracania jej pierwotnego charakteru, czyli w trakcie wszystkich faz zarządzania kryzysowego.

Ustawa o zarządzaniu kryzysowym określa także podstawowe zasady działania odnoszące się do zarządzania kryzysowego:

• w art. 21: „obowiązek działania spoczywa na tym organie właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego, który pierwszy otrzymał informację o wystąpieniu zagrożenia. Organ ten niezwłocznie informuje o zaistniałym zdarzeniu organy odpowiednio wyższego i niższego szczebla, przedstawiając jednocześnie swoją ocenę sytuacji oraz informację o zamierzonych działaniach”, czyli jest to również obowiązek dyrektora placówki oświatowej,
• w art. 25: „jeżeli w sytuacji kryzysowej użycie innych sił i środków jest niemożliwe lub może okazać się niewystarczające, o ile inne przepisy nie stanowią inaczej, Minister Obrony Narodowej, na wniosek wojewody, może przekazać do jego dyspozycji pododdziały lub oddziały Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, wraz ze skierowaniem ich do wykonywania zadań z zakresu zarządzania kryzysowego”, przy czym zasada ta powinna być tak pojmowana, że o pomoc do organów wyższego szczebla może zwrócić się każdy organ niższego szczebla, tak samo jak do organów i organizacji równorzędnych, czyli takie uprawnienia przysługują również dyrektorowi placówki oświatowej.

Organem właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego na obszarze powiatu jest starosta (art. 17 pkt 1 Ustawy o zarządzaniu kryzysowym). Odpowiednio na terenie gminy jest to wójt (burmistrz, prezydent miasta) (art. 19 pkt 1 Ustawy o zarządzaniu kryzysowym).