STAN PRAWNY NA 24 MAJA 2019 Podsumowanie działań ewaluacyjnych w szkole po drugim półroczu Opracował i zaktualizował: Wojciech Wasielewski, pracownik kuratorium oświaty Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 996 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1658), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz.U. z 2017 r. poz. 1611). Obowiązujące Rozporządzenie w sprawie nadzoru pedagogicznego szczególny nacisk kładzie na efektywność działań dyrektora w zakresie ewaluacji, kontroli oraz wspomagania. Konieczność prezentowania wyników, formułowania wniosków z ewaluacji, przygotowania sprawozdań i podsumowań wynika zarówno z zapisów Rozporządzenia (§ 24 – do 31 sierpnia każdego roku dyrektor szkoły przedstawia radzie pedagogicznej wyniki i wnioski ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego), jak i z Ustawy Prawo Oświatowe (art. 69 ust. 7 – dyrektor szkoły przedstawia radzie pedagogicznej, nie rzadziej niż dwa razy w roku szkolnym, ogólne wnioski, które wynikają z nadzoru). Przywołane wyżej akty prawne nie określają konkretnego wzoru przedstawienia wyników i wniosków ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego. Oznacza to, że mogą mieć one dowolną formę. Najważniejszym elementem nadzoru pedagogicznego jest ewaluacja, dlatego najistotniejszym składnikiem sprawozdania powinien być właśnie raport ewaluacyjny. Podsumowanie ewaluacji wymaga stałego monitorowania działań przeprowadzanych przez zespoły nauczycielskie, dlatego dyrektor szkoły musi dokładnie zaplanować poszczególne czynności, jak np.: • przygotowanie raportów, • komunikowanie wyników ustalonym wcześniej odbiorcom, • dyskusje na radzie pedagogicznej nad wynikami ewaluacji, • ustalenie, co należy robić, aby poprawić funkcjonowanie poszczególnych elementów działalności szkoły. Podsumowanie działań ewaluacyjnych powinno zostać przygotowane przez zespoły nauczycielskie, jednak odpowiedzialność za przeprowadzenie ewaluacji, podobnie jak za cały nadzór pedagogiczny, spoczywa na dyrektorze szkoły. Ponieważ tematyka ewaluacji została szczegółowo opisana w Rozporządzeniu w sprawie wymagań wobec szkół i placówek, dyrektor powinien je uwzględnić podczas planowania podsumowania. Przede wszystkim należy pamiętać o najważniejszych wskazaniach wynikających z zarządzania szkołą: w procesie zarządzania, opierając się na wnioskach wynikających z nadzoru pedagogicznego, podejmuje się działania służące rozwojowi szkoły. Raport przygotowywany przez zespół do spraw ewaluacji powinien dostarczyć dyrektorowi informacji o realizacji celów ewaluacyjnych. W zależności od przyjętej metodologii badań realizacja celów może odnosić się do problemów występujących w szkole bądź do realizacji wymagań określonych w ww. Rozporządzeniu. Punktem odniesienia są postawione w planie ewaluacji pytania lub kryteria sukcesu określone przez szkołę. Najważniejszym elementem raportu są oczywiście wnioski i rekomendacje. Projekt wniosków przygotowuje zespół, jednak ostateczna redakcja dokumentu należy do dyrektora. Istotnym wskazaniem jakościowym jest zaplanowanie działań służących rozwojowi szkoły. W tym celu dyrektor powinien monitorować przebieg ewaluacji oraz poinformować zespół o swoich oczekiwaniach dotyczących wniosków. Spotkanie z nauczycielami, podsumowujące przebieg ewaluacji, wymaga uprzedniej analizy przeprowadzonych przez zespół badań dotyczących: • źródeł informacji, • metod i techniki gromadzenia danych, • odpowiedzi na pytania kluczowe. Dyskusja z zespołem ewaluacyjnym powinna zakończyć się wspólną refleksją nad stopniem spełniania wymagań ewaluacyjnych oraz nad sposobem doskonalenia działań dydaktycznych i wychowawczych. Kolejnym wyzwaniem dla dyrektora jest zarządzanie szkołą sprzyjające partycypacji w podejmowanych decyzjach nie tylko nauczycieli, ale również rodziców, uczniów oraz pracowników szkoły. Realizacja tego postulatu jest możliwa poprzez zastosowanie metody „Profil szkoły”, która zakłada aktywne uczestnictwo w posumowaniu ewaluacji całej społeczności szkolnej. Kończąca ewaluację wspólna debata przeprowadzoną tą metodą w zupełności spełnia powyższe wymaganie. Można również zaplanować udział rodziców i nauczycieli w posiedzeniu rady pedagogicznej rozpoczynającym ewaluację oraz podsumowującym jej przebieg. Kolejne wymaganie wskazujące, jak skutecznie dokonać podsumowania ewaluacji, dotyczy analizowania wyników sprawdzianu i egzaminów oraz wyników ewaluacji zewnętrznej i wewnętrznej. Powyższe badania również prowadzą do formułowania wniosków i rekomendacji, na podstawie których planuje się i podejmuje działania. Dyrektor szkoły powinien zwrócić szczególną uwagę na powszechność wykorzystywania wniosków i rekomendacji przez nauczycieli, a także na użyteczność badań, czyli ich zgodność z potrzebami szkoły. Ważnym problemem ewaluacji osiągnięć edukacyjnych uczniów to koncentrowanie się wyłącznie na analizie wyników zewnętrznych sprawdzianów i egzaminów. Równie ważna jest jednak analiza oceniania wewnątrzszkolnego, wyników konkursów oraz losów absolwentów. Niewątpliwie najważniejszym elementem ewaluacji jest raport zawierający wnioski i podsumowanie działań ewaluacyjnych. Szczegółowy plan raportu z realizacji konkretnego wymagania powinien zawierać następujące elementy: Cele ewaluacji wewnętrznej • Przedmiot i uzasadnienie ewaluacji wewnętrznej. • Pytania kluczowe. • Kryteria ewaluacji. Informacje dotyczące sposobu przeprowadzenia ewaluacji • Wskazanie źródeł informacji. • Opis wykorzystanych metod i narzędzi badawczych. • Terminy przeprowadzania czynności ewaluacyjnych. Prezentacja wyników ewaluacji • Opracowanie zbiorcze wyników ankiet i wywiadu grupowego przeprowadzonych wśród: o nauczycieli, o rodziców; • Opracowanie wywiadu grupowego wśród pracowników niepedagogicznych. • Zbiorcze opracowanie analizy dokumentów szkolnych. • Analiza kart obserwacji nauczycieli. Ostateczne rezultaty ewaluacji wewnętrznej i wnioski do dalszej pracy • Sformułowanie odpowiedzi na pytania kluczowe. • Wnioski. • Rekomendacje, które należy uwzględnić w planowaniu działań oraz dalszych kierunków rozwoju szkoły. • Formy upowszechniania raportu. Załączniki (wykaz zgromadzonych dokumentów, wyniki badań wykorzystanych przy sporządzaniu raportu). Przedstawienie wyników i wniosków ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego ma charakter nie tylko formalnoprawny, ale przede wszystkim jakościowy. Dlatego należy zaplanować posiedzenie rady pedagogicznej (w formie warsztatowej z wykorzystaniem elementów dyskusji i debaty), podczas której nauczyciele wspólnie z dyrektorem planować będą rozwój szkoły. Można również zaprosić do udziału w podsumowaniu ewaluacji przedstawicieli rodziców i uczniów. Podczas spotkania dyrektor wspólnie z nauczycielami może porównać wyniki i wnioski z ewaluacji z funkcjonującą w szkole koncepcją jej pracy oraz wymaganiami państwa wobec szkół. Precyzyjne określenie spełniania przez szkołę wewnętrznych i zewnętrznych kryteriów sukcesu pozwoli na przygotowanie rekomendacji do pracy w przyszłym roku szkolnym.