Poznaję nowości. Patrzę, wącham, dotykam – rozwój dziecka w pierwszym roku życia

Opracowały: Izabela Czaja-Antoszek i Maja Szatkowska, psychologowie dziecięcy, pracują z małymi dziećmi, ich rodzicami oraz kadrą pedagogiczną żłobków i przedszkoli, tworzą i realizują zajęcia dla dzieci oraz warsztaty umiejętności wychowawczych dla rodziców, wspierają placówki edukacyjne, realizując autorskie szkolenia dla dyrektorów, właścicieli oraz kadr pedagogicznych, prowadzą Pracownię Psychologiczną Razem oraz grupę edukacyjną Ideownia

Powiedz mi, a zapomnę,

pokaż, a zapamiętam,

pozwól mi zrobić, a zrozumiem.

Konfucjusz

Uczę się każdego dnia!

Pierwsze lata życia dziecka są czasem jego niezwykle intensywnego rozwoju. Z całą pewnością można powiedzieć, że nie ma w życiu człowieka drugiego takiego okresu, w którym tak wiele i tak szybko się zmienia. Patrząc na noworodka, a po pierwszym miesiącu życia już na niemowlę, możemy zaobserwować dynamiczne zmiany w każdej sferze: fizycznej, poznawczej, emocjonalnej i społecznej. W ciągu 12 miesięcy życia z małej, kruchej i, wydawać by się mogło, zupełnie nieporadnej istotki niemowlę zmienia się w sprawne motorycznie i całkiem duże dziecko. Pod koniec pierwszego roku życia zwykle samodzielnie siedzi, przemieszcza się (raczkując lub pełzając), a czasem stawia już pierwsze kroki. Potrafi chwytać przedmioty i manipulować nimi, rozumie mowę, a także zaczyna się nią posługiwać. W czasie tych pierwszych miesięcy życia dziecko z każdym dniem staje się mądrzejsze i sprawniejsze, każdego dnia ćwiczy, a następnie zdobywa nowe umiejętności.

Miś jest czy go nie ma?

W pierwszym roku życia dziecko poznaje świat przede wszystkim zmysłami. Lubi oglądać, dotykać, wkładać do buzi, wąchać. Znany psycholog Jean Piaget nazwał pierwsze dwa lata w życiu malucha okresem inteligencji praktycznej (okresem sensoryczno-motorycznym). W tym czasie dziecko poznaje świat przez bezpośrednie postrzeganie i aktywność motoryczną. Zaczyna interesować się tym, co je otacza, rozwija czynności motoryczne, rozpoczyna się u niego rozwój wyobrażeń o przedmiotach. Eksploruje otoczenie i zdobywa wiedzę dotyczącą procedur (np. gdy popchnę piłkę, poturla się). Jego rozwój jest wówczas niezwykle intensywny i angażuje wszystkie zmysły. Maluch zaczyna zauważać i rejestrować kolejność następujących po sobie zdarzeń, a także myśleć przyczynowo. Ponadto, co jest niesamowicie ważne, około 12. miesiąca życia kształtuje się u niego pojęcie stałości przedmiotu (wiedza o tym, że dany przedmiot istnieje, nawet gdy dziecko w owej chwili go nie widzi).

Dzieci uwielbiają zabawę w „a kuku”. Warto ją rozbudować o zabawę z misiem czy inną pacynką. Można ukryć misia pod kocem, a następnie poprosić malucha o zrobienie mu „a kuku” (początkowo warto modelować tę zabawę, a także zostawić odkryty fragment misia). Zabawa ta wpływa nie tylko na rozwój poznawczy dziecka, ale także na koordynację wzrokowo-ruchową i zmysł równowagi, czyli również na rozwój fizyczny.

Jak mówić do kilkumiesięcznego dziecka?

W pierwszych miesiącach życia małego człowieka następuje intensywny rozwój mowy – od biernej (czyli rozumienia) do czynnej (czyli aktywnego posługiwania się nią). Maluch, który zaczyna uczęszczać – najczęściej około szóstego miesiąca życia – do żłobka, potrafi już artykułować dźwięki i rozumie wiele słów, a blisko roczne dziecko umie już samo wypowiedzieć kilka wyrazów. Umiejętności werbalnego komunikowania się z otoczeniem szybko się poszerzają w pierwszym roku życia, a opiekun może w tym rozwoju pomóc. Pamiętajmy, że wszystko,