OPUBLIKOWANO: 9 LISTOPADA 2018
Kontrolowanie kontroli zarządczej. Część I – standardy grupy A i B
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 996 ze zm.),
- Komunikat Nr 23 Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2009 r. w sprawie standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych (Dz.Urz. MF z 2009 r. Nr 15 poz. 84),
- Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1189 ze zm.).
Od 2010 r. w placówkach oświatowo-wychowawczych funkcjonujących w sektorze finansów publicznych obowiązują zasady kontroli zarządczej. Należy zaznaczyć, że szczegółowe omawianie tak złożonego zagadnienia, jakim jest kontrola zarządcza w placówce oświatowej, należy przeprowadzić w uporządkowany sposób. A takim uporządkowaniem są standardy kontroli zarządczej, które zostały określone w Komunikacie Nr 23 Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2009 r. w sprawie standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych.
Standardy zostały ułożone w pięciu merytorycznych grupach, które przedstawiają się w następujący sposób:
- środowisko wewnętrzne – standardy grupy A,
- cele i zarządzanie ryzykiem – standardy grupy B,
- mechanizmy kontroli – standardy grupy C,
- informacja i komunikacja – standardy grupy D,
- monitorowanie i ocena – standardy grupy E.
Należy zaznaczyć, że wspomniane standardy nie są aktem prawa powszechnego, czyli bezwzględnie obowiązującego, ale określają jedynie wskazówki i wytyczają ogólne kierunki w budowaniu systemu kontroli zarządczej w jednostkach oświatowych.
Standard A1 – przestrzeganie wartości etycznych
Zgodnie z tym standardem zarówno osoby kierujące szkołą, jak i wszyscy pracownicy (nie tylko nauczyciele) powinni być świadomi wartości etycznych przyjętych w placówce oraz przestrzegać ich przy wykonywaniu powierzonych im zadań i obowiązków. Natomiast osoby kierujące placówką są zobowiązane do dawania dobrego przykładu tak w postępowaniu, jak i w podejmowanych decyzjach. W celu realizacji tego standardu w szkole należałoby podjąć następujące zadania:
- Określić zbiór wartości nadrzędnych uznawanych i akceptowanych przez społeczność szkolną i oczekiwanych przez środowisko – można to zrobić w różny sposób: w drodze dyskusji, metodą wywiadu lub metodą kwestionariuszową.
- Wprowadzić zasady etyki zawodowej z uwzględnieniem zapisów dotyczących tylko nauczycieli i tylko pracowników niepedagogicznych. Decyzja w tym względzie należy do dyrektora i rady pedagogicznej.
Standard A2 – kompetencje zawodowe
Przy realizacji tego standardu należy bezwzględnie zadbać, aby osoby sprawujące funkcje kierownicze i wszyscy pracownicy szkoły posiadali wiedzę, umiejętności i doświadczenie zawodowe pozwalające na skuteczne i efektywne wypełnianie powierzonych zadań i obowiązków. Proces zatrudniania pracowników powinien zapewniać wybór najlepszego kandydata na dane stanowisko. Należy również zapewnić rozwój kompetencji zawodowych pracowników już zatrudnionych poprzez różne formy doskonalenia i dokształcania zawodowego. Do proponowanych zadań dyrektora w tym zakresie zaliczyć należy:
- Opracowanie jasnej procedury naboru nowych pracowników – analizy ofert, rozmów kwalifikacyjnych, jasno określone zasady konkursu.
- Opracowanie i wdrożenie zasady doskonalenia i podnoszenia kwalifikacji – zasady organizacji doskonalenia, roczny i wieloletni plan doskonalenia, organizowanie szkoleń i narad zgodnie z założeniami planu nadzoru pedagogicznego. Zadanie to należy zrealizować, planując środki w ramach odpisu finansowego właśnie na doskonalenie zawodowe pracowników oraz na podstawie potrzeb szkoleniowych nauczycieli i zapisów rozwojowych ujętych w koncepcji pracy placówki.
- Przyjęcie czytelnych kryteriów motywacyjnego systemu wynagradzania.
- Opracowanie opisu poszczególnych stanowisk pracy w placówce, który powinien być załącznikiem do regulaminu organizacyjnego.
- Wdrożenie systemu systematycznej weryfikacji wiedzy i umiejętności pracowników (samoocena, analiza efektywności, znajomość założeń podstawy programowej, autoewaluacja).
Praktycznie większość tych zadań i czynności dyrektorzy wykonywali w ramach swoich zadań wynikających z kierowania placówką oraz ze sprawowania nadzoru pedagogicznego. Nowością jest kodeks etyczny, choć konkretnie zasady etyczne nowością przecież nie są (o etycznym postępowaniu wspominają niektóre zapisy prawa oświatowego, np. bezpośrednio: Preambuła do Ustawy o systemie oświaty, art. 6, 9 i 75 Karty nauczyciela, regulaminy przyznawania nagród i wyróżnień, regulaminy pracy oraz pośrednio: zasady oceniania i awansu zawodowego). Kodeks etyczny w placówce musi być stworzony w formie formalnego dokumentu.
Drugą nowością jest przygotowanie opisu każdego stanowiska pracy funkcjonującego w placówce. Jest to praca, którą dyrektor musi wykonać oczywiście przy pomocy kadr, kierownika administracyjnego lub specjalnego zespołu zadaniowego powołanego do tego celu. Można się wzorować na opisach stanowisk przygotowanych np. w urzędach.
Standard A3 – struktura organizacyjna
Ze względów praktycznych struktura organizacyjna powinna być dostosowana do specyfiki i wielkości szkoły oraz do aktualnych celów i zadań wynikających z przyjętej koncepcji pracy. Powinien być również określony zakres zadań, uprawnień i odpowiedzialności poszczególnych komórek organizacyjnych (sekretariat, księgowość, intendent, dział administracyjny itp.). Mając na względzie bezkolizyjne funkcjonowanie placówki, jej dyrektor powinien zwłaszcza:
- opracować przejrzysty schemat organizacyjny placówki (jako załącznik do regulaminu organizacyjnego), który powinien przedstawiać pionowe i poziome zależności pomiędzy poszczególnymi elementami – najlepiej w formie blokowej,
- opracować czytelny regulamin organizacyjny, w którym będą opisane zależności służbowe między pracownikami (nie może być sytuacji, w której jeden pracownik ma dwóch przełożonych); każdy pracownik powinien otrzymać (i potwierdzić jego przyjęcie) indywidualny zakres obowiązków,
- opracować projekt ewaluacji pracy szkoły.
Standard A4 – delegowanie uprawnień
