OPUBLIKOWANO: MARZEC 2012

ZAKTUALIZOWANO: LISTOPAD 2014

Kontrolowanie kontroli zarządczej cz. I – standardy grupy A i B

Opracował: Jan Lewandowski, konsultant DODN Filia w Legnicy ds. kadry kierowniczej, prawa oświatowego, nadzoru pedagogicznego, ekspert MEN ds. awansu zawodowego nauczycieli, wojewódzki ekspert przedmiotowy MEN ds. reformy programowej, autor publikacji oraz programów szkoleniowych, wykładowca akademicki

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 256 poz. 2572 ze zm.),
• Komunikat nr 23 Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2009 r. w sprawie standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych (Dz.Urz. MF z 2009 r. Nr 15 poz. 84),
• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.).

Od 2010 r., czyli praktycznie od dwóch lat w placówkach oświatowo-wychowawczych funkcjonujących w sektorze finansów publicznych obowiązują zasady kontroli zarządczej. Ilu jednak dyrektorów zdołało do dnia dzisiejszego sprawnie i w pełnym zakresie wprowadzić kontrolę zarządczą w swojej placówce? Jest to pytanie wyjątkowo na czasie.

Należy zaznaczyć, że szczegółowe omawianie tak złożonego zagadnienia, jakim jest kontrola zarządcza w placówce oświatowej, należy przeprowadzić w uporządkowany sposób. A takim uporządkowaniem są standardy kontroli zarządczej, które zostały określone w Komunikacie nr 23 Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2009 r. w sprawie standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych.

Standardy zostały ułożone w pięciu merytorycznych grupach, które przedstawiają się w następujący sposób:

• środowisko wewnętrzne – standardy grupy A,
• cele i zarządzanie ryzykiem – standardy grupy B,
• mechanizmy kontroli – standardy grupy C,
• informacja i komunikacja – standardy grupy D,
• monitorowanie i ocena – standardy grupy E.

Należy zaznaczyć, że wspomniane standardy nie są aktem prawa powszechnego, czyli bezwzględnie obowiązującego, ale określają jedynie wskazówki i wytyczają ogólne kierunki w budowaniu systemu kontroli zarządczej w jednostkach oświatowych.

Standard A1 – przestrzeganie wartości etycznych

Zgodnie z tym standardem zarówno osoby kierujące przedszkolem, jak i wszyscy pracownicy (nie tylko nauczyciele) powinni być świadomi wartości etycznych przyjętych w placówce oraz przestrzegać ich przy wykonywaniu powierzonych im zadań i obowiązków. Natomiast osoby kierujące placówką są zobowiązane do dawania dobrego przykładu tak w postępowaniu, jak i w podejmowanych decyzjach. W celu realizacji tego standardu w przedszkolu należałoby podjąć następujące zadania:

1. Określić zbiór wartości nadrzędnych uznawanych i akceptowanych przez społeczność przedszkolną i oczekiwanych przez środowisko – można to zrobić w różny sposób: w drodze dyskusji, metodą wywiadu lub metodą kwestionariuszową, zdarzają się także przypadki głosowania nad przyjęciem poszczególnych wartości.

2. Wprowadzić zasady etyki zawodowej (W przypadku nauczycieli można się wzorować na Kodeksie Etyki Nauczycielskiej opracowanym przez Polskie Towarzystwo Nauczycieli (Warszawa 1997). Natomiast w przypadku pracowników niepedagogicznych takim przykładem może być kodeks etyczny pracowników samorządowych obowiązujący w organie prowadzącym (odpowiedni poziom samorządu terytorialnego). Podział na te dwie grupy jest konieczny ze względu na charakter zadań, jaki będą one wykonywać (nauczyciele wychowują, uczą i oceniają, a inni pracownicy nie). Oczywiście, część zapisów może być wspólna. Może też to być jeden kodeks (wykaz przyjętych i obowiązujących zasad) z częściami dotyczącymi tylko nauczycieli i tylko pracowników niepedagogicznych. Decyzja w tym względzie należy do dyrektora i rady pedagogicznej.

Standard A2 – kompetencje zawodowe

Przy realizacji tego standardu należy bezwzględnie zadbać, aby osoby sprawujące funkcje kierownicze i wszyscy pracownicy przedszkola posiadali wiedzę, umiejętności i doświadczenie zawodowe pozwalające na skuteczne i efektywne wypełnianie powierzonych zadań i obowiązków. Proces zatrudniania pracowników powinien zapewniać wybór najlepszego kandydata na dane stanowisko. Należy również zapewnić rozwój kompetencji zawodowych pracowników już zatrudnionych poprzez różne formy doskonalenia i dokształcania zawodowego. Do proponowanych zadań dyrektora w tym zakresie zaliczyć należy:

1. Opracowanie jasnej procedury naboru nowych pracowników – analizy ofert, rozmów kwalifikacyjnych, jasno określone zasady konkursu.
2. Opracowanie i wdrożenie zasady doskonalenia i podnoszenia kwalifikacji – zasady organizacji doskonalenia, roczny i wieloletni plan doskonalenia, organizowanie szkoleń i narad zgodnie z założeniami planu nadzoru pedagogicznego. Zadanie to należy zrealizować, planując środki w ramach odpisu finansowego właśnie na doskonalenie zawodowe pracowników oraz na podstawie potrzeb szkoleniowych nauczycieli i zapisów rozwojowych ujętych w koncepcji pracy placówki.
3. Przyjęcie czytelnych kryteriów motywacyjnego systemu wynagradzania.
4. Opracowanie opisu poszczególnych stanowisk pracy w placówce, który powinien być załącznikiem do regulaminu organizacyjnego.
5. Wdrożenie systemu systematycznej weryfikacji wiedzy i umiejętności pracowników (samoocena, analiza efektywności, znajomość założeń podstawy programowej, autoewaluacja).

Praktycznie większość tych zadań i czynności dyrektorzy wykonywali w ramach swoich zadań wynikających z kierowania placówką oraz ze sprawowania nadzoru pedagogicznego. Nowością jest kodeks etyczny, choć konkretnie zasady etyczne nowością przecież nie są (o etycznym postępowaniu wspominają niektóre zapisy prawa oświatowego, np. bezpośrednio: Preambuła do Ustawy o systemie oświaty; art. 6, 9 i 75 Karty nauczyciela; regulaminy przyznawania nagród i wyróżnień; regulaminy pracy oraz pośrednio: zasady oceniania i awansu zawodowego). Kodeks etyczny w placówce musi być stworzony w formie formalnego dokumentu.