OPUBLIKOWANO: LISTOPAD 2013

Kontrola NIK w przedszkolach niepublicznych

Opracowała: Aneta Chamczyńska-Penkala, prawnik

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 82 ze zm.),
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 101 poz. 926 ze zm.).

W 2013 r. Najwyższa Izba Kontroli zapowiedziała przeprowadzenie kontroli w zakresie finansowania przez gminy działalności przedszkoli publicznych oraz efektów wykorzystania środków budżetowych. Jak można przeczytać na stronie internetowej NIK, jej kontrolerzy chcą sprawdzić w gminach:

• przestrzeganie zasad dystrybucji środków budżetowych przeznaczonych dla przedszkoli,
• terminowość i rzetelność rozliczeń,
• zarządzanie przyznawaniem i rozliczaniem środków (kontrola zarządcza poczynań władz gminnych pod kątem osiągania optymalnych efektów).

W przedszkolach NIK planuje natomiast zbadać:

• zgodność wydatkowania pieniędzy publicznych z przeznaczeniem,
• terminowość i rzetelność rozliczeń przekazanych środków,
• realizację zadań w zakresie kształcenia, wychowania i opieki,
• wywiązywanie się nauczycieli z obowiązku przeprowadzania analizy gotowości dzieci pięcio- i sześcioletnich do podjęcia nauki w szkole podstawowej,
• wysokość opłat dokonywanych przez rodziców,
• ofertę edukacyjną przedszkoli.

Planowana kontrola ma objąć urzędy gmin (21) oraz przedszkola publiczne (21) i niepubliczne (21) w siedmiu województwach. W placówkach przedszkolnych – zarówno publicznych, jak i niepublicznych – zostaną zorganizowane kontrole doraźne, przeprowadzane przez kuratoria oświaty. Umożliwią one ustalenie, czy dyrekcja przedszkoli właściwie wywiązuje się z organizacji oddziałów przedszkolnych oraz wdrażania podstawy programowej. Pozwolą też zweryfikować realizację rządowego programu „Przedszkole za złotówkę”, którego celem jest wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci (w przedszkolach niepublicznych program ten zostanie wdrożony od 1 września 2015 r.). Przedmiotem badania będą sprawy finansowe, jak również jakość kształcenia.

Zasady przeprowadzania kontroli przez NIK

Zgodnie z art. 2 Ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli kontrolą może być objęta działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych. NIK może też kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych i innych samorządowych jednostek organizacyjnych oraz innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych (przedsiębiorców) w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe bądź komunalne oraz wywiązują się ze zobowiązań finansowych na rzecz państwa.

NIK może podejmować kontrole zaplanowane w rocznym planie pracy oraz kontrole doraźne wykraczające poza określony plan pracy, np.:

• kontrolę sprawdzającą, podczas której jest weryfikowane wykorzystanie zgłoszonych wcześniej uwag i wynikających z wystąpień pokontrolnych,
• kontrolę skargową, polegającą na rozpoznaniu skarg i wniosków.

Zgodnie z art. 5 ww. Ustawy NIK przeprowadza kontrolę pod względem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności, z pewnymi zastrzeżeniami. W przypadku kontroli działalności samorządu terytorialnego jest ona przeprowadzana pod kątem legalności, gospodarności i rzetelności, natomiast w odniesieniu do działalności jednostek organizacyjnych i przedsiębiorców sprawdza się aspekt legalności i gospodarności.

Cel przeprowadzania kontroli

Postępowanie kontrolne prowadzone jest zgodnie z przepisami rozdziału trzeciego Ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli (art. 27–65). Ma ono na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności jednostek poddanych kontroli, jego rzetelne udokumentowanie i dokonanie oceny kontrolowanej działalności według wyżej wymienionych kryteriów. W sytuacji gdy kontrolą jest objęta działalność przedszkola, działania kontrolerów wykonywane są w jego siedzibie, zarówno w godzinach pracy, jak i poza nimi, jeśli zajdzie taka potrzeba, np. w dni wolne od pracy. Istnieje również możliwość wykonywania czynności sprawdzających w siedzibie jednostki organizacyjnej NIK, np. przesłuchanie świadków.

Niestety przepisy ww. Ustawy nie wskazują terminu, w jakim kontrolowany podmiot powinien być powiadomiony o planowanej kontroli. Jednak roczne plany kontrolne są zamieszczane na stronie internetowej NIK na początku każdego roku kalendarzowego i zainteresowane podmioty mogą tam znaleźć informacje o ewentualnych kontrolach.

Obowiązki jednostek kontrolowanych i uprawnienia kontrolerów