OPUBLIKOWANO: LISTOPAD 2013

Zmiany w Karcie nauczyciela

Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 97 poz. 674 ze zm.).

We wrześniu 2013 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej przedstawiło długo oczekiwany projekt nowelizacji Karty nauczyciela. Dotychczas podawane były jedynie ogólne założenia, bez wskazywania konkretnych rozwiązań prawnych. Zaprezentowanie przez MEN bardziej szczegółowego projektu daje możliwość lepszego przeanalizowania zmian. Oczywiście może on jeszcze ulec modyfikacjom, ponieważ znajduje się obecnie na etapie uzgodnień międzyresortowych, czyli w bardzo wczesnym stadium legislacyjnym.

Planowane wejście w życie nowelizacji zostało rozłożone na trzy etapy: 1 stycznia 2014 r., 1 września 2014 r. oraz 1 stycznia 2015 r. Należy jednak zaznaczyć, że nie są to ostateczne wersje terminów, zwłaszcza w przypadku pierwszej części nowelizacji z 1 stycznia 2014 r. – bardziej prawdopodobna data to 1 września 2014 r. (a pozostałych części odpowiednio późniejsze). O tym zadecyduje jednak sprawne przeprowadzenie prac legislacyjnych, zwłaszcza w Sejmie.

Formalnie celem nowelizacji jest wprowadzenie w KN takich zmian, które przyczyniłyby się do podniesienia jakości pracy szkół i przedszkoli, m.in. przez wzmocnienie motywacyjnego charakteru wynagrodzeń nauczycieli, zwiększenie roli doskonalenia umiejętności zawodowych nauczycieli, poprawę organizacji pracy placówek, a także większe zaangażowanie rodziców w sprawy istotne dla szkół i przedszkoli. Nie jest jednak tajemnicą, że jedną z przyczyn rozpoczęcia prac nad nowelizacją była zgłaszana przez samorządy konieczność ograniczenia ponoszonych przez nie kosztów związanych z zatrudnianiem nauczycieli. Z drugiej strony związki zawodowe starały się nie dopuścić do wprowadzenia zbyt daleko idących zmian, zwłaszcza dotyczących naliczania wynagrodzeń oraz czasu pracy nauczycieli. Projekt nowelizacji zaproponowany przez MEN pokrywa się w głównej mierze z projektem założeń przedstawionym w marcu, przewidując jedynie drobne różnice omówione w niniejszym artykule.

Urlop dla poratowania zdrowia na nowych zasadach

Planowane zmiany w zakresie urlopu dla poratowania zdrowia pokrywają się w większości z propozycjami zawartymi w marcowych założeniach. Ma on być udzielany w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia choroby zagrażającej wystąpieniem choroby zawodowej lub choroby, w powstaniu której czynniki środowiska pracy lub sposób wykonywania pracy mogą odgrywać istotną rolę. Jest to znaczne ograniczenie sytuacji, w których można będzie skorzystać z urlopu – dotychczas należało jedynie uzyskać orzeczenie lekarskie wskazujące na konieczność „przeprowadzenia zalecanego leczenia”. Proponowany w projekcie zapis jest niekorzystny z punktu widzenia nauczycieli. Ograniczenie przypadków, w których można korzystać z urlopu dla poratowania zdrowia tylko do chorób związanych z wykonywaną przez nauczyciela pracą (a więc głównie przypadków obciążenia narządu głosu), może doprowadzić do sytuacji, gdy każda choroba będzie uznawana za taką, która nie uzasadnia jego udzielenia. W związku z tym wielu ciężko chorych nauczycieli, wymagających długotrwałego leczenia w celu prawidłowego wykonywania swoich obowiązków, zostanie pozbawionych możliwości przeprowadzenia odpowiedniej kuracji. Może to stać się przyczyną zwolnień z powodów wskazanych w art. 23 ust. 1 pkt 2 KN, czyli przedłużającej się niezdolności nauczyciela do pracy spowodowanej chorobą, jeżeli okres tej niezdolności przekracza 182 dni. Uzasadnieniem udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia ma być także odbycie leczenia uzdrowiskowego lub rehabilitacji zawodowej.

Zmienia się również wymiar urlopu – z obecnych 3 lat zostanie skrócony do roku, przy czym możliwość skorzystania z niego przysługiwałaby nauczycielowi po przepracowaniu nieprzerwanie co najmniej 20 lat. Okres ten powinien przypadać bezpośrednio przed datą rozpoczęcia urlopu. Urlop, podobnie jak teraz, mógłby być wykorzystany w częściach, ale między jedną a drugą częścią nauczyciel musiałby przepracować w przedszkolu 3 lata.

Istotną zmianą w zakresie korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia jest też doprecyzowanie zapisu regulującego sytuacje, w których nauczyciela można z niego odwołać. Po wprowadzeniu nowych przepisów nauczyciel wykonujący w trakcie urlopu pracę lub inną działalność zarobkową, a także wykorzystujący urlop niezgodnie z jego celem, będzie tracił do niego prawo (co nie wynikało z dotychczasowego brzmienia KN), natomiast dyrektor będzie zobowiązany do odwołania takiego nauczyciela z urlopu. Należy pozytywnie odnieść się do proponowanego zapisu – urlop dla poratowania zdrowia powinien służyć wyłącznie podreperowaniu zdrowia, natomiast przypadki wykorzystywania go w celu zarobkowym powinny skutkować jego natychmiastowym zakończeniem.

Projekt przewiduje także doprecyzowanie przepisów regulujących procedurę przyznawania urlopu. Utrzymany został pomysł, aby o potrzebie udzielenia urlopu orzekał lekarz medycyny pracy. W związku z planowanym uchyleniem dotychczasowego zapisu regulującego szczegółowy tryb orzekania o potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia konieczne będzie wydanie nowego rozporządzenia w tym zakresie.