OPUBLIKOWANO: LUTY 2015

Zasady rekrutacji do przedszkoli

Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 256 poz. 2572 ze zm.),
• Ustawa z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r. poz. 7 ze zm.),
• Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r. poz. 811),
• Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1456 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych (Dz.U. z 2004 r. Nr 26 poz. 232 ze zm.) – akt uznany za uchylony.

Wraz z 18 stycznia 2014 r. weszła w życie Ustawa z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw. Dzięki temu zrealizowane zostało postanowienie Wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 stycznia 2013 r. (K 38/12), stwierdzającego niekonstytucyjność art. 22 ust. 1 pkt 1 ww. Ustawy. Stosownie do tego artykułu minister właściwy do spraw oświaty na drodze rozporządzenia określał warunki i tryb przyjmowania dzieci i uczniów do szkół i przedszkoli oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych. Większość zmian w ustawie nowelizującej (Dz.U. z 2014 r. poz. 7) polega na przeniesieniu bezpośrednio do Ustawy o systemie oświaty przepisów regulujących zasady rekrutacji dzieci do publicznych przedszkoli oraz szkół, nie zabrakło także kilku innych rozwiązań. Stworzony w ten sposób system rekrutacji do szkół i przedszkoli nie okazał się bez wad, dlatego konieczna była kolejna nowelizacja przepisów dotyczących rekrutacji, która weszła w życie 7 sierpnia 2014 r.

Przyczyny zmian

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego przesądził o niezgodności zapisu Ustawy o systemie oświaty, stanowiącego podstawę do wydania Rozporządzenia w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych z art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, określającym zasady, na których możliwe jest wydawanie rozporządzeń, a także wskazującym cechy, jakie powinno spełniać zgodne z przepisami upoważnienie do wydania rozporządzenia zawarte w ustawie.

Jak łatwo się domyślić, upoważnienie zawarte w art. 22 ust. 1 pkt 1 uso. nie spełniało stawianych przez Konstytucję warunków, w efekcie czego wydane na jego podstawie Rozporządzenie utraciło moc od 19 stycznia 2014 r. Głównym argumentem przemawiającym – zdaniem Trybunału Konstytucyjnego – za koniecznością uznania art. 22 ust. 1 pkt 1 za niekonstytucyjny, było wydanie na jego podstawie rozporządzenia regulującego w zasadzie samoistnie (w oderwaniu od Ustawy o systemie oświaty) zasady i procedury rekrutacyjne do przedszkoli i szkół publicznych. W ocenie Trybunału kwestie te nie powinny być regulowane w drodze rozporządzenia, lecz bezpośrednio w Ustawie.

Celem rozporządzeń jest jedynie doprecyzowanie kwestii podstawowych zawartych w ustawach, natomiast w omawianym przypadku rozporządzenie pełniło faktycznie funkcję ustawy. Ponadto w razie wprowadzania zmian w rozporządzeniu słabszy jest czynnik kontroli nad nowymi elementami, wnoszonymi przez projektodawcę – zamieszczając tak istotne kwestie, jak zasady rekrutacji do szkół i przedszkoli w rozporządzeniu, ryzykuje się więc utratą kontroli nad zmianami wprowadzanymi przez resort edukacji.

Określenie kryteriów rekrutacji

W dotychczasowym stanie prawnym nie istniały żadne jasno określone w Ustawie o systemie oświaty kryteria rekrutacji dzieci i uczniów, zarówno do przedszkoli, jak i szkół. Takie kryteria były co prawda częściowo doprecyzowane w Rozporządzeniu w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych, mogły być też dodatkowo uzupełniane przez szczegółowe regulacje zawierane w statutach poszczególnych placówek, ale takie rozwiązanie nie było prawidłowe pod względem prawnym i zostało również negatywnie ocenione przez Trybunał Konstytucyjny. Należy pamiętać, że wprowadzenie kryteriów naboru powoduje tym samym ograniczenie konstytucyjnego prawa do edukacji w stosunku do tych dzieci, które nie znalazły się w uprzywilejowanej grupie. Natomiast wprowadzanie tego typu ograniczeń w stosunku do konstytucyjnych praw – w naszym przypadku w stosunku do prawa do nauki, określonego w art. 70 ust. 1 Konstytucji – może nastąpić tylko w drodze odpowiedniego zapisu zawartego w ustawie, a nie w rozporządzeniu czy tym bardziej przedszkolnym statucie. Dodatkowo katalog kryteriów rekrutacyjnych zawartych w obowiązującym do 18 stycznia 2014 r. Rozporządzeniu został uznany za przygotowany w sposób wybiórczy i niepełny (nie przewidywał np. odrębnych zasad traktowania dzieci z rodzin wielodzietnych).

Po wejściu w życie nowelizacji kryteria rekrutacyjne zostały zamieszczone bezpośrednio w Ustawie, znajdując zastosowanie na poszczególnych etapach rekrutacji dzieci i uczniów do przedszkoli i szkół. Kryteria te będą się oczywiście różnić w zależności od typu jednostki (inne będą kryteria przy przyjmowaniu dzieci do przedszkoli, a inne przy przyjmowaniu uczniów do szkół), jednak w każdym przypadku mogą one zostać podzielone na trzy grupy.

Pierwsza grupa kryteriów to wskazane w Konstytucji