OPUBLIKOWANO: PAŹDZIERNIK 2013

Niepełnosprawny pracownik – obowiązki i uprawnienia stron stosunku pracy

Opracowała: Aneta Chamczyńska-Penkala, prawnik

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 127 poz. 721 ze zm.),
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21 poz. 94 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 maja 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania zwolnień od pracy osobom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym (Dz.U. z 2003 r. Nr 100 poz. 927),
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 marca 2011 r. w sprawie zwrotu dodatkowych kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników niepełnosprawnych (Dz.U. z 2011 r. Nr 62 poz. 316),
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych (Dz.U. z 2007 r. Nr 230 poz. 1694).

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy w Polsce obowiązuje zakaz dyskryminacji z powodu niepełnosprawności. Pracownika niepełnosprawnego należy traktować na równi z pracownikiem pełnosprawnym, w zakresie m.in. zawierania i rozwiązywania umów o pracę, awansów bądź szkoleń w celu podnoszenia kwalifikacji. 

Osoba niepełnosprawna

Według przepisów Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu pracowników niepełnosprawnych, osoba niepełnosprawna musi posiadać ważne oraz prawomocne orzeczenie potwierdzające niepełnosprawność lub inny dokument wskazany w powyższej Ustawie, który przedkłada pracodawcy. Po spełnieniu tych wymogów osobę uważa się za niepełnosprawną. Upływ ważności dokumentu oznacza, że do czasu dostarczenia pracodawcy nowego orzeczenia pracownika uważa się za w pełni sprawnego. Tym samym osoba ta traci posiadane uprawnienia i prawa związane z niepełnosprawnością. W przypadku przedstawienia pracodawcy kolejnego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność, pracownika wlicza się do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych od dnia złożenia wniosku o wydanie takiego orzeczenia. Pod warunkiem, że w tym okresie osoba ta była niepełnosprawna, a wniosek o wydanie orzeczenia został złożony nie później niż w dniu następującym po dniu, w którym upłynął termin ważności poprzedniego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność.

Bez względu na datę złożenia wniosku o wydanie kolejnego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność, pracownika można wliczyć do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych również w okresie do trzech miesięcy poprzedzających dzień przedstawienia pracodawcy kolejnego orzeczenia. Jeżeli z jego treści wynika, że w tym okresie osoba ta była niepełnosprawna.

Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu pracowników niepełnosprawnych ustala trzy stopnie niepełnosprawności:

• znaczny,
• umiarkowany,
• lekki.

Znaczny stopień niepełnosprawności obejmuje osoby z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolne do pracy albo zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagających – w celu pełnienia ról społecznych – stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Umiarkowany stopień niepełnosprawności obejmuje osoby z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolne do pracy albo zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagających czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.

Lekki stopień niepełnosprawności obejmuje osoby o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, którą wykazują osoby o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną. Stopień ten dotyczy także osób z ograniczeniami w pełnieniu ról społecznych dającymi się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.

Uprawnienia pracownika niepełnosprawnego

W zależności od stopnia niepełnosprawności przepisy ww. Ustawy wskazują, że osoba niepełnosprawna może korzystać z:

• prawa do urlopu dodatkowego – pracownik o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności – art. 19,
• prawa do korzystania ze zwolnienia od pracy – pracownik o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności – art. 20,
• uprawnienia do dodatkowej przerwy w pracy – pracownik o lekkim, umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności – art. 17.

Uprawnienia pracownicze przysługują osobie niepełnosprawnej od dnia, w którym została wliczona do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych – art. 20c omawianej Ustawy.

Prawo do urlopu dodatkowego

Zgodnie z treścią art. 19 Ustawy osobie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego pracownik nabywa po przepracowaniu jednego roku od dnia przyznania mu jednego ze stopni niepełnosprawności. Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia takiego urlopu bez konieczności przedłożenia wniosku o jego udzielenie, a urlop niewykorzystany przechodzi na rok następny.