Opublikowano: wrzesień 2013

zaktualizowano: październik 2014

Badania sanitarno-epidemiologiczne pracowników żłobka niepublicznego

Opracowała: Joanna Swadźba, prawnik

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 947 ze zm.),
• Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 136 poz. 914 ze zm.),
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21 poz. 94 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. z 1996 r. Nr 69 poz. 332 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz.U. z 1996 r. Nr 62 poz. 286 ze zm.),
• Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 212 poz. 1263 ze zm.).

Każdy pracodawca jest zobowiązany kierować pracowników na badania wstępne, okresowe czy kontrolne (art. 229 Kodeksu pracy). Ponadto niektórzy zatrudnieni powinni być kierowani przez pracodawcę również na badania sanitarno-epidemiologiczne. Są one przeprowadzane na innych zasadach niż badania profilaktyczne odbywające się na podstawie przepisów Kodeksu pracy. W związku z tym dyrektor żłobka powinien posiadać aktualną wiedzę dotyczącą zasad kierowania pracowników zarówno na badania profilaktyczne, jak i sanitarno-epidemiologiczne, by prawidłowo wywiązać się z nałożonych przepisami prawa obowiązków. Niewywiązanie się z nich będzie miało dla niego negatywne konsekwencje.

Podstawa prawna wykonywania badań sanitarno-epidemiologicznych

Kodeks pracy w treści art. 229 stanowi o obowiązku skierowania pracownika na badania wstępne, okresowe i – w konkretnych sytuacjach – również kontrolne. Badania te, zwane profilaktycznymi, wykonywane są zgodnie z zasadami określonymi w Rozporządzeniu w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. Badania wskazane w Kodeksie pracy i w ww. Rozporządzeniu nie obejmują swoim zakresem badań sanitarno-epidemiologicznych.

Obecnie podstawą prawną objęcia pracowników obowiązkiem wykonania tych ostatnich badań jest Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (art. 6–10) oraz Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia (art. 59 ust. 2 i 4).

Definicja badań sanitarno-epidemiologicznych

Definicję tę zawiera Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Zgodnie z art. 2 badanie sanitarno-epidemiologiczne oznacza badanie, w którego skład wchodzą badania lekarskie i laboratoryjne oraz dodatkowe badania i konsultacje specjalistyczne, wykonywane w ramach nadzoru epidemiologicznego w celu wykrycia biologicznych czynników chorobotwórczych lub potwierdzenia rozpoznania choroby zakaźnej.

Przez biologiczne czynniki chorobotwórcze należy rozumieć posiadające zdolność wywoływania objawów chorobowych drobnoustroje komórkowe lub wytwarzane przez nie produkty, zewnętrzne i wewnętrzne pasożyty człowieka lub wytwarzane przez nie produkty, cząstki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie hodowle komórkowe lub wytwarzane przez nie produkty.

Kogo dotyczy obowiązek poddania się badaniom sanitarno-epidemiologicznym?

Obowiązek ten dotyczy przede wszystkim pracowników. Przepis stanowi, że to pracodawca jest zobowiązany skierować pracownika na badania sanitarno-epidemiologiczne, ale już zakres tych badań określa lekarz (art. 6 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 6 ust.1 pkt 5 Ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi).

Należy podkreślić, że obowiązek przeprowadzania badań sanitarno-epidemiologicznych dotyczy nie tylko pracowników (osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub innej umowy na mocy przepisów Kodeksu pracy), ale również osób wykonujących zlecenia lub umowy o dzieło, np. w ramach projektów finansowanych ze środków unijnych (por. art. 6 ww. Ustawy).

Obowiązek skierowania pracownika na tego typu badania jest uzależniony od zajmowanego stanowiska, a w szczególności od tego, czy przy wykonywanej pracy istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 Ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi obowiązkowym badaniom sanitarno-epidemiologicznym podlegają m.in.:

• podejrzani o zakażenie lub chorobę zakaźną,
• noworodki, niemowlęta i kobiety w ciąży, podejrzane o zakażenie lub chorobę zakaźną mogącą się szerzyć z matki na płód lub dziecko,