STAN PRAWNY NA 3 STYCZNIA 2020 Rada pedagogiczna w przedszkolu – kompetencje i tryb pracy Opracował: Patryk Kuzior, doktor nauk prawnych, specjalista w zakresie prawa oświatowego, urzędnik państwowy zatrudniony na wyższym stanowisku w Służbie Cywilnej; od kilku lat zastępca rzecznika dyscyplinarnego; autor wielu opracowań z zakresu prawa pracy i prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215). Kompetencje rady pedagogicznej przedszkola Zasadnicze kompetencje rady pedagogicznej, określone w art. 70 Ustawy Prawo oświatowe (dalej: upo.), wyznaczają dwie główne role tego organu – stanowiącą i opiniodawczą. Kompetencje rady związane z pełnieniem obu wymienionych funkcji różnią się na pewno wagą. Podejmowane, w ramach kompetencji stanowiących, uchwały wywołują bowiem daleko poważniejsze skutki niż wydawane przez radę opinie. Choć katalog spraw, w których radzie pedagogicznej – z mocy art. 70 ust. 1 upo. – powierzono uprawnienia stanowiące, wydaje się zamknięty, to jednak jej kompetencje są w istocie znacznie szersze. Po pierwsze trzeba mieć na uwadze, że w tych przedszkolach, w których nie została powołana rada placówki, jej zadania wykonuje właśnie rada pedagogiczna (art. 82 ust. 2 upo.). Tym samym zakres uprawnień rady pedagogicznej może zostać rozszerzony o sprawy powierzone ustawowo radzie przedszkola, a te obejmują m.in. uchwalanie statutu. Po drugie rozmaite kompetencje, w tym także o charakterze stanowiącym, zapisane zostały w szeregu innych przepisów Ustawy Prawo oświatowe. Odnosząc kompetencje stanowiące przypisane radzie pedagogicznej przez art. 70 ust. 1 upo. do realiów funkcjonowania przedszkola, trzeba wskazać, że rada umocowana została do: • zatwierdzania planów pracy przedszkola po zaopiniowaniu przez radę przedszkola, • podejmowania uchwał w sprawie innowacji i eksperymentów pedagogicznych w przedszkolu po zaopiniowaniu ich projektów przez radę przedszkola, • ustalania organizacji doskonalenia zawodowego nauczycieli przedszkola, • podejmowania uchwał w sprawie skreślenia z listy wychowanków, • ustalanie sposobu wykorzystania wyników nadzoru pedagogicznego, w tym sprawowanego nad przedszkolem przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny, w celu doskonalenia pracy przedszkola. Z kolei rola opiniodawcza rady pedagogicznej w świetle art. 70 ust. 2 upo. obejmuje uprawnienie do wyrażania opinii w sprawach: • organizacji pracy przedszkola, w tym zwłaszcza rozkładu zajęć, • projektu planu finansowego przedszkola, • wniosków dyrektora o przyznanie nauczycielom odznaczeń, nagród i innych wyróżnień, • propozycji dyrektora przedszkola dotyczących przydziału nauczycielom stałych prac i zajęć w ramach wynagrodzenia zasadniczego oraz dodatkowo płatnych zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. Co ciekawe, przepis art. 70 ust. 2 upo., w którym wskazano kwestie podlegające opiniowaniu przez radę pedagogiczną, posługuje się określeniem „w szczególności”, co oznacza, że katalog ten nie jest zamknięty. Takie rozwiązanie wydaje się zresztą słuszne, bo uwzględnia fakt, iż szereg dalszych spraw podlegających zaopiniowaniu wskazują inne przepisy Ustawy Prawo oświatowe. Artykuł 72 ust. 1 upo. wskazuje, że rada pedagogiczna przygotowuje projekt statutu placówki albo jego zmian i przedstawia do uchwalenia radzie przedszkola. Biorąc pod uwagę to, że pierwszy statut nadaje przedszkolu organ prowadzący w momencie tworzenia placówki, kompetencja przypisana radzie pedagogicznej obejmuje możliwość przygotowania projektu statutu jako regulacji całościowej, która w założeniu miałaby zastąpić statut dotychczasowy, jak również projektu obejmującego propozycję nowelizacji tekstu obowiązującego. Propozycja nowelizacji może zakładać uchylenie albo zmianę niektórych przepisów statutu przedszkola lub dodanie nowych regulacji. Przyjęcie przez radę pedagogiczną projektu nowego statutu albo zmiany już obowiązującego oznacza wszczęcie procesu legislacyjnego, w którym najistotniejszą rolę odgrywa jednak rada przedszkola, gdyż to ona uprawniona jest do uchwalenia statutu. W sytuacji gdy nie powołano rady przedszkola, rada pedagogiczna kumulować będzie uprawnienia dotyczące przygotowania projektu, jak i jego późniejszego uchwalenia. Kolejna istotna kompetencja zapisana w art. 72 ust. 2 upo. to prawo wystąpienia przez radę pedagogiczną przedszkola z wnioskiem o odwołanie nauczyciela ze stanowiska dyrektora lub z innego stanowiska kierowniczego. Warto zauważyć, że kompetencja ta odnosi się wyłącznie do nauczycieli i nie dotyczy sytuacji, kiedy stanowisko dyrektora zajmuje osoba niebędąca nauczycielem. Wniosek w sprawie odwołania kieruje się do organu, który powierzył stanowisko, co oznacza, że w przypadku dyrektora będzie to organ prowadzący, a w przypadku wicedyrektora – dyrektor przedszkola. Możliwość wnioskowania przez radę pedagogiczną o odwołanie nauczyciela ze stanowiska kierowniczego należy widzieć przez pryzmat określonych w art. 66 upo. przyczyn, z jakich takie odwołanie może nastąpić. W praktyce wniosek rady pedagogicznej odnosi się więc do możliwości odwołania w przypadkach szczególnie uzasadnionych, czyli określonych w art. 66 ust. 1 pkt 2 upo. Złożenie przez radę pedagogiczną wniosku o odwołanie osoby zajmującej w przedszkolu stanowisko kierownicze – stosownie do art. 72 ust. 3 upo. – obliguje organ prowadzący do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego i powiadomienia o jego wyniku rady pedagogicznej w ciągu 14 dni od otrzymania wniosku. Choć przepis nie wskazuje tego wprost, to jednak przyjąć trzeba, że wniosek rady pedagogicznej powinien zawierać uzasadnienie. W postępowaniu wyjaśniającym organ prowadzący musi bowiem sprawdzić, czy zachodzą przyczyny uzasadniające odwołanie, a tym samym musi wiedzieć, jakie zarzuty formułuje rada pod adresem dyrektora. Poza przepisami art. 70 i art. 72 upo., określającymi kompetencje rady pedagogicznej, także inne przepisy tego aktu prawnego zawierają upoważnienie do podejmowania przez radę różnych działań. Rada pedagogiczna jest uprawniona do: • ustalania regulaminu swojej działalności (art. 73 ust. 2 upo.), • opiniowania dopuszczenia do użytku w przedszkolu zaproponowanego przez nauczyciela programu wychowania przedszkolnego (art. 22a ust. 6 upo.), • opiniowania powierzenia stanowiska dyrektora przedszkola, gdy konkurs nie wyłonił kandydata albo do konkursu nikt się nie zgłosił (art. 63 ust. 12 upo.), • opiniowania utworzenia stanowiska wicedyrektora lub innego stanowiska kierowniczego (art. 64 ust. 1 upo.), • opiniowania wniosków dotyczących nadania odznaczeń, przyznania nagród i innych wyróżnień nauczycielom lub innym pracownikom przedszkola (art. 39 ust. 3 pkt 3 upo.). Niezależnie od kompetencji formalnych, które pozwalają radzie pedagogicznej stanowić o sprawach przedszkola, wyrażać opinie czy kierować wnioski, rada pełni także funkcję swoistego forum dyskusyjnego, na którym mogą być poruszane wszelkie sprawy istotne dla przedszkola oraz jego wychowanków. Jako że rada pedagogiczna jest organem kolegialnym, jej wolę wyraża się w drodze uchwał podejmowanych w wyniku głosowania. Zaznaczyć trzeba, że w tym trybie podejmuje się wszelkie rozstrzygnięcia z zakresu kompetencji stanowiących rady, jak również przyjmuje się opinie czy wnioski. Jak stanowi art. 73 ust. 1 upo., uchwały rady pedagogicznej są podejmowane zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy jej członków. Przepis ten dotyczy wszelkich rozstrzygnięć, niezależnie od wagi spraw, i ma charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że nie można modyfikować trybu głosowania ani – wymaganego dla ważności rozstrzygnięć – kworum. Zwykła większość oznacza, że głosów oddanych za przyjęciem uchwały zgodnie z przedstawionym projektem jest więcej niż oddanych przeciw. Co istotne, uchwała dochodzi do skutku tylko wówczas, kiedy w akcie głosowania uczestniczyła co najmniej połowa członków rady pedagogicznej, a więc było odpowiednie kworum. Ustawa Prawo oświatowe nie przesądza natomiast o samym sposobie głosowania, co oznacza, że w tym zakresie rada pedagogiczna może ustalić własne zasady. Zwyczajowo przyjmuje się, że głosowania odbywają się jawnie, poprzez podniesienie ręki, rada może przyjąć jednak także inne sposoby głosowania, jak głosowanie imienne (polega na tym, że wyczytywani kolejno członkowie rady oddają głosy, opowiadając się za, przeciw albo wstrzymując się od głosu) czy głosowanie tajne. Nic nie stoi na przeszkodzie, by rada pedagogiczna w swoim regulaminie zastrzegła dla określonych kategorii spraw sposób głosowania, ustalając np., że głosowania w sprawach personalnych będą tajne. Trzeba wspomnieć także, że zgodnie z art. 73 ust. 1a upo. uchwały rady pedagogicznej podejmowane w sprawach związanych z osobami pełniącymi funkcje kierownicze w szkole lub placówce lub w sprawach związanych z opiniowaniem kandydatów na takie stanowiska podejmowane są w głosowaniu tajnym. Organizacja zebrań rady pedagogicznej Jeśli chodzi o zebrania (posiedzenia) rady pedagogicznej, to z literalnego brzmienia art. 69 ust. 5 upo. wynika, że są one organizowane przed rozpoczęciem roku szkolnego, w każdym okresie (semestrze) w związku z klasyfikowaniem i promowaniem uczniów, po zakończeniu rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych oraz w miarę bieżących potrzeb. Oczywiście ten ogólny przepis dotyczy wszystkich typów szkół i placówek, a w przedszkolu, ze względu na specyfikę jego pracy, musi być stosowany odpowiednio. Przedszkole jest przecież placówką nieferyjną, co przekłada się na inny rytm pracy, wychowankowie nie podlegają także klasyfikowaniu i promowaniu. W konsekwencji rada pedagogiczna w przedszkolu spotyka się głównie w miarę potrzeb, przy czym zebrania nie mogą odbywać się rzadziej niż dwa razy w roku. Wniosek taki wynika z faktu, że stosownie do art. 69 ust. 7 upo., dyrektor zobowiązany jest zdawać radzie sprawozdanie ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego oraz z działalności placówki. Zebrania rady pedagogicznej organizuje jej przewodniczący, czyli dyrektor przedszkola, przy czym inicjatywa dla zwołania zebrania przysługuje: • organowi sprawującemu nadzór pedagogiczny, • dyrektorowi, • radzie przedszkola, • organowi prowadzącemu, • co najmniej 1/3 członków rady pedagogicznej. Wniosek któregoś z wymienionych podmiotów obliguje dyrektora do zwołania posiedzenia rady zgodnie z trybem przyjętym w regulaminie. Co istotne, taki wniosek nie wymaga uzasadnienia. Prowadzenie i przygotowanie zebrań rady pedagogicznej jest zadaniem dyrektora będącego jej przewodniczącym. Dyrektor – jeśli uzna to za stosowne – może w wykonywaniu swoich funkcji korzystać z pomocy innych członków rady, a czynności związane z przygotowaniem zebrania może zlecić nawet pracownikom niepedagogicznym przedszkola. W zebraniach rady pedagogicznej oprócz jej członków mogą brać również udział, z głosem doradczym, osoby zaproszone przez jej przewodniczącego za zgodą lub na wniosek rady pedagogicznej, w tym przedstawiciele stowarzyszeń i innych organizacji, w szczególności organizacji harcerskich, których celem statutowym jest działalność wychowawcza lub rozszerzenie i wzbogacenie form działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej. Protokołowanie posiedzeń rady pedagogicznej Ponieważ rada pedagogiczna jest organem działającym oficjalnie i jej pozycja umocowana jest w przepisach prawa, powinna funkcjonować w sposób transparentny, a jej działania powinny być dokumentowane. Do protokołowania jej zebrań można wyznaczać każdorazowo członków rady. Rada może zdecydować się też na powołanie stałego protokolanta czy sekretarza i powierzenie mu tej roli. Szczegółowo działalność rady pedagogicznej określać winien jej regulamin, który ma charakter aktu wewnętrznego. Jego postanowienia nie mogą być sprzeczne z przepisami aktów wyższego rzędu, powinien w swej treści koncentrować się na kwestiach dotychczas nieuregulowanych w innych przepisach. Na koniec należy również wspomnieć, że zgodnie z art. 43 ust. 3 upo., osoby biorące udział w zebraniu rady pedagogicznej są obowiązane do nieujawniania poruszanych na nim spraw, mogących naruszać dobra osobiste wychowanków lub ich rodziców, a także nauczycieli i innych pracowników. Przepis ten wprowadza zatem obowiązek zachowania poufności, ale tylko w tym zakresie, w jakim ujawnione informacje dotyczące kwestii podnoszonych na zebraniu mogłyby naruszać dobra osobiste wskazanych w przepisie osób. Wspomniany obowiązek zachowania poufności nałożony został nie tylko na członków rady pedagogicznej, ale na wszystkie osoby biorące udział w zebraniu, a więc także na zaproszonych gości.