OPUBLIKOWANO: LIPIEC 2013

Program koła filmowego dla uczniów klas I–III liceum – „Problemy adaptacji filmowej”

Opracował: Wojciech Konieczny, nauczyciel języka polskiego

Film jest dziedziną sztuki, która w procesie nauczania odgrywa coraz większą rolę – chętnie po filmy sięgają nauczyciele, kino zaś cieszy się wśród uczniów bardzo dużą popularnością. Problem jednak w tym, że wciąż niewiele osób potrafi o filmach rozmawiać – najczęściej odbiór dzieła filmowego ogranicza się bowiem do zdawkowego „podobało się/nie podobało się”, a niewielu widzów skłonnych jest do głębszej analizy, traktując film jako dzieło niedorównujące walorom artystycznym literaturze.

Celem koła filmowego jest uświadomienie młodym widzom tego, w jaki sposób dokonywać wnikliwej analizy dzieła filmowego i umiejętności odczytywania go jako tekstu kultury. Spośród wielu możliwych sposobów mówienia o filmie najbardziej trafnym i najlepiej wpisującym się w tok nauczania szkolnego jest przedstawienie filmu jako adaptacji – przede wszystkim literackiej, ale nie tylko (jedne z zajęć poświęcone będą bowiem adaptacjom innego rodzaju tekstów). Dzięki temu kinematografia łączy się bezpośrednio z literaturą, a omawiane na zajęciach filmy rozpatrywane są przede wszystkim w kontekście rozmaitych tekstów kultury – podstawowym celem zajęć jest ukazanie mechanizmów adaptacji filmowej. Projekcja każdego filmu jest poprzedzona zapoznaniem się z tekstem, który posłużył jako podstawa do adaptacji, a cały cykl podzielony jest na 15 części tematycznych – każda poświęcona innej formie adaptacji.

Zajęcia pozwolą uczniom dokonywać wnikliwej analizy dzieła filmowego i pokażą, jaka jest relacja pomiędzy literaturą i kinem. Doświadczenie szkolne udowadnia, że tematy związane z relacją kina i literatury („książka a film”) są tyle popularne, co kłopotliwe w realizacji.

Podstawową materią zajęć jest film, co wymaga specyficznej organizacji zajęć, odmiennej od typowych lekcji. Spotkania planowane są co tydzień, w godzinach popołudniowych, przez cały rok szkolny, w systemie 1+1. Pierwsze zajęcia, których czas trwania uzależniony jest od długości filmu, zaczynają się krótką (maksymalnie 10-minutową) prelekcją nauczyciela, po której następuje projekcja filmu. Następne zajęcia, odbywające się w kolejnym tygodniu, trwają jedną godzinę lekcyjną (45 minut) i poświęcone są dyskusji na temat filmu w kontekście przeczytanej wcześniej lektury – ta zadawana jest na zakończenie każdego cyklu 1+1, tzn. po zajęciach poświęconych analizie jednej adaptacji filmowej.

Koło filmowe odbywa się po zakończeniu lekcji, jest nieobowiązkowe i skierowane do wszystkich licealistów zainteresowanych kinem.

Prezentowane na zajęciach filmy to starannie wyselekcjonowana propozycja 12 tytułów, które są charakterystycznymi przykładami różnego rodzaju adaptacji filmowych. W zestawieniu tym są zarówno niekwestionowane arcydzieła sztuki filmowej, filmy ambitne, popularne widowiska, klasyka kina i filmy współczesne – celem zajęć jest bowiem ukazanie różnorodności adaptacji filmowej. Na koniec przewidziano projekcję filmu, uchodzącego powszechnie za „złą” adaptację – przykład ten pozwoli jeszcze bardziej wykazać pewne cechy adaptacji filmowej.

Rolą nauczyciela jest przede wszystkim pomoc w interpretowaniu omawianych dzieł, prowokowanie do dyskusji i wyrażania opinii przez uczniów, a także pomoc w budowaniu wniosków.

Założenia ogólne

Działalność koła:

• wskazanie celów funkcjonowania i działalności koła oraz celów podejmowanych na zajęciach zadań w odniesieniu do podstawy programowej,
• określenie warunków uczestnictwa w zajęciach,
• ustalenie formy i terminu realizacji zajęć,
• realizowanie przyjętych przez koło zadań,
• ewaluacja pracy koła oraz metody ewaluacji osiągnięć uczniów.

Cele zajęć:

• rozwijanie zainteresowań młodzieży,
• rozszerzanie wiedzy szkolnej zdobytej na lekcjach języka polskiego,
• motywowanie do wyrażania własnego zdania, samodzielnych i niezależnych sądów oraz opinii,
• poszerzanie zainteresowań filmem,
• zapoznanie uczniów z rodzajami i gatunkami filmowymi,
• kształtowanie umiejętności odczytywania języka filmu,
• kształtowanie umiejętności analizy dzieła filmowego,
• świadomy odbiór tekstów kultury,
• zapoznanie uczniów z różnymi rodzajami adaptacji filmowej,
• wykazanie różnic pomiędzy literaturą a kinematografią,
• zapoznanie uczniów z terminologią związaną z adaptacją filmową,
• rozwijanie kompetencji komunikacyjnych, kształcenie poprawnego i jasnego formułowania myśli oraz świadomego posługiwania się językiem.

Forma realizacji zajęć:

• czas trwania: rok,
• częstotliwość spotkań: raz w tygodniu co tydzień po lekcjach w ramach koła zainteresowań,
• obejmują 12 spotkań po około 120 minut (prelekcja, której czas nie powinien przekraczać 10 minut + projekcja filmu: czas trwania uzależniony od długości filmu) i 15 spotkań po 45 minut (w tym 12 spotkań poświęconych omówieniu 12 obejrzanych filmów i 3 zajęcia wprowadzające na samym początku cyklu) odbywających się naprzemiennie,
• przewidziane są dla grupy 10–20 uczniów liceum.

Przebieg zajęć (każda jednostka tematyczna składa się z dwóch zajęć):

Zajęcia pierwsze:

• prelekcja nauczyciela zawierająca najważniejsze informacje o filmie (wskazanie uczniom elementów, na które powinni zwrócić szczególną uwagę),
• projekcja filmu.

Zajęcia drugie:

• dyskusja,
• zadanie lektury, której adaptacją będzie film omawiany na kolejnych zajęciach.

Metody pracy:

• metoda praktyczna – ćwiczenia warsztatowe,
• metoda eksponująca (pokazy filmowe, projekty multimedialne),
• dyskusja,
• „burza mózgów”,
• wykład.

Formy pracy:

• indywidualna,
• grupowa,
• zbiorowa.

Niezbędny sprzęt:

• sala umożliwiająca wyświetlanie filmów i takie ustawienie krzeseł, które w trakcie seansu pozwoli na imitację sali kinowej, a na zajęciach poświęconych dyskusji o filmie utworzenie kręgu,
• rzutnik i ekran (ewentualnie telewizor),
• odtwarzacz DVD,
• kolekcja filmów – wszystkie 12 tytułów zostało wydanych na DVD, szkoła powinna dokonać zakupu filmów, ewentualnie sfinansować wypożyczenie,