Jak nauczyć dzieci tolerancji?

Żyjemy w wielokulturowym świecie. Te kultury wzajemnie się przenikają, stąd w wielu zakątkach świata możemy spotkać współistniejące obok siebie różne grupy ludzi, różniące się od siebie kolorem skóry, religią czy stylem bycia. Są wśród nas osoby mniej czy bardziej zdolne, niepełnosprawne intelektualnie czy fizycznie, wyznające inną religię, o różnym statusie materialnym. Jednocześnie funkcjonujemy w świecie pełnym stereotypów, które etykietują ludzi i wrzucają do wspólnego worka tylko na podstawie jednej cechy, np. koloru włosów, niepełnosprawności czy narodowości.

Różnice pomiędzy ludźmi i stereotypy są, niestety, częstymi przyczynami nieporozumień, konfliktów, przemocy i wojen. Niektórzy ludzie tych, którzy różnią się od nich, klasyfikują jako złych i niemoralnych. A przecież inność jest naturalnym składnikiem życia. Te różnice pomiędzy ludźmi to nasze bogactwo, duży potencjał. Każdy człowiek to złożony charakter i patrzenie na niego przez pryzmat jednej cechy czy opieranie się na z góry przyjętych założeniach jest krzywdzące. Ważna jest wartość każdego z nas z osobna, jak również to, co nas różni i łączy z członkami grupy. Dzięki tym różnicom - indywidualności każdego z nas - możemy się wzajemnie uzupełniać, bo każdy z nas ma czy potrafi coś, czego nie mają czy nie potrafią pozostali.

Obecnie następuje ruch w kierunku integracji zamiast segregacji i izolacji, bo inny (niepełnosprawny, innej narodowości czy wyznający inną religię) nie znaczy gorszy. Inaczej postrzega się różnice między ludźmi. Dawniej, stwarzając szkolnictwo specjalne, upatrywano w nim dobrodziejstwa dla dzieci głuchych, niewidomych, chorych, niepełnosprawnych ruchowo i umysłowo. Obecnie zauważa się negatywne skutki takiej działalności. Dzieci zdrowe dojrzewały bowiem bez świadomości istnienia rówieśników z różnego rodzaju trudnościami w rozwoju. Dzieci, ograniczone w swych codziennych kontaktach do spotkań z rówieśnikami o podobnych możliwościach uczenia się, wyrastały w przeświadczeniu o normalności świata pozbawionego ludzi niepełnosprawnych.

Każdy z nas ma swoją wartość. Każdy z nas jest inny. Każde dziecko jest inne. Jest to rzecz niesamowita i fascynująca, że inaczej wyglądamy, mamy różne charaktery, różne zainteresowania, posiadamy różne umiejętności. Owe tak różne osobowości mogą wspólnie funkcjonować w jednej społeczności klasowej czy przedszkolnej. Grupa przedszkolaków czy uczniów to swego rodzaju "tajemniczy ogród",  w którym - jeżeli doń wejdziemy - możemy odkryć przepiękne kwiaty. Przy bliższym poznaniu okazuje się, jak różne rzeczy potrafimy - odkrywamy coś nowego i czasami zaskakującego o danej osobie.

Czym w ogóle jest tolerancja? Jest to akceptacja drugiego człowieka takim, jakim on jest. To traktowanie go jak równego sobie, pomimo dzielących nas różnic, dotyczących sprawności, narodowości czy wyglądu. Tolerancja jest wyrazem sympatii do ludzi niezależnie od ich koloru skóry czy poglądów. Każdy ma prawo żyć tak, jak chce, jeśli swoim zachowaniem nie narusza bezpieczeństwa innych. Tolerancją nie jest pobłażanie czy uleganie takiej osobie. Przedmiotem braku tolerancji może być: niepełnosprawność, wygląd fizyczny, pochodzenie, status materialny czy orientacja seksualna. Tolerancja zmusza każdego z nas do wydawania sądów i podejmowania decyzji w sposób odpowiedzialny i zgodny z własnym kodeksem moralnym, a nie na podstawie powierzchownej oceny ubioru, mowy, wiary, wyglądu, sposobu ubioru, itp., dlatego tak ważne jest uczenie dzieci tolerancji oraz bycia otwartym na drugiego człowieka.

W nauce tolerancji ważne jest kształtowanie takich cech jak: zrozumienie, empatia czy szacunek. Zalążki tych cech powinny być pielęgnowane przez rodziców, opiekunów i nauczycieli poprzez odpowiedzialne działanie i właściwą postawę. Istotne jest, by pamiętać, że rozwój tych cech postępuje z natury rzeczy powoli i stopniowo, równocześnie z innymi. Nie można się tego nauczyć w konkretnym czasie ani na żadnym szczególnym etapie życia. Udaje się je posiąść dzięki rozumnemu spojrzeniu na codzienne zdarzenia i sytuacje, kształtują się bowiem w rutynie dnia powszedniego. Opiekunowie i wychowawcy muszą zwracać szczególną uwagę na każdą sytuację, która mogłaby pomóc dziecku wprowadzić te zachowania w życie. Powinni szukać i wykorzystywać wszystkie nadarzające się okazje, kiedy tylko mogą pokazać mu, jak jego zachowanie wpłynęło na kogoś innego - zarówno pozytywnie, jak i negatywnie.

Empatia to umiejętność identyfikowania się z czyimiś uczuciami, z położeniem, w jakim się ktoś znalazł, i zrozumienie pobudek jego działania. Aby było to możliwe, trzeba wczuć się w sytuację drugiej osoby. Empatia uwrażliwia dziecko na uczucia innych ludzi, wzbogaca jego świat i porusza sumienie, co zmniejsza skłonność do okrucieństwa i wyrządzania krzywdy innym.

Szacunek