Opublikowano: kwiecień 2013
ZAKTUALIZOWANO: wrzesień 2014
Choroby zakaźne w żłobku – procedury postępowania
Opracowała: Anna Torbicka, pedagog społeczny w zakresie pracy opiekuńczej i wychowawczej, starszy inspektor ds. BHP, autorka publikacji dla dyrektorów i nauczycieli
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 947 ze zm.),
- Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 212 poz. 1263 ze zm.),
- Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1457),
- Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 672 ze zm.),
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 lipca 2014 r. w sprawie wymagań lokalowych i sanitarnych, jakie musi spełniać lokal, w którym ma być prowadzony żłobek lub klub dziecięcy (Dz.U. z 2014 r. poz. 925).
Kiedy w placówce pojawia się choroba zakaźna, dyrektor zobowiązany jest przedsięwziąć konkretne działania. Niniejszy artykuł przybliży regulacje prawne obowiązujące w sytuacji wystąpienia choroby zakaźnej w żłobku, a także wskaże możliwe działania dyrektora i innych organów placówki w tej niebezpiecznej dla zdrowia dzieci, ich rodzin i pracowników sytuacji.
Podstawowe definicje
Szczególnym aktem prawnym regulującym omawianą tematykę jest Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, która określa zasady i tryb zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, w tym zasady i tryb rozpoznawania i monitorowania sytuacji epidemiologicznej oraz podejmowania działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych w celu unieszkodliwienia źródeł zakażenia, przecięcia dróg szerzenia się zakażeń i chorób zakaźnych oraz uodpornienia osób podatnych na zakażenie. Wskazuje ona również zadania organów administracji publicznej w zakresie zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, a także uprawnienia i obowiązki świadczeniodawców oraz osób przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Załącznik do Ustawy zawiera wykaz zakażeń i chorób zakaźnych.
Opierając się na jej uregulowaniach, warto podać definicje pojęć, które ściśle wiążą się z tematyką niniejszego artykułu.
Choroba zakaźna – choroba, która została wywołana przez biologiczny czynnik chorobotwórczy (art. 2 pkt 3).
Biologiczny czynnik chorobotwórczy – posiadające zdolność wywoływania objawów chorobowych drobnoustroje komórkowe lub wytwarzane przez nie produkty, zewnętrzne i wewnętrzne pasożyty człowieka lub wytwarzane przez nie produkty, cząstki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie hodowle komórkowe lub wytwarzane przez nie produkty (art. 2 pkt 2).
Epidemia – wystąpienie na danym obszarze zakażeń lub zachorowań na chorobę zakaźną w liczbie wyraźnie większej niż we wcześniejszym okresie albo wystąpienie zakażeń lub chorób zakaźnych dotychczas niewystępujących (art. 2 pkt 9).
Stan epidemii – sytuacja prawna wprowadzona na danym obszarze w związku z wystąpieniem epidemii w celu podjęcia określonych w Ustawie działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych dla zminimalizowania skutków epidemii (art. 2 pkt 22).
Stan zagrożenia epidemicznego – sytuacja prawna wprowadzona na danym obszarze w związku z ryzykiem wystąpienia epidemii w celu podjęcia określonych w Ustawie działań zapobiegawczych (art. 2 pkt 23).
Izolacja – odosobnienie osoby lub grupy osób chorych na chorobę zakaźną albo osoby lub grupy osób podejrzanych o chorobę zakaźną, w celu uniemożliwienia przeniesienia biologicznego czynnika chorobotwórczego na inne osoby (art. 2 pkt 11).
Kwarantanna – odosobnienie osoby zdrowej, która była narażona na zakażenie, w celu zapobieżenia szerzeniu się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych (art. 2 pkt 12).
Dezynfekcja – proces redukcji ilości biologicznych czynników chorobotwórczych przez zastosowanie metod fizycznych i chemicznych (art. 2 pkt 7).
Zabiegi sanitarne – działania służące poprawie higieny osobistej, w tym mycie i strzyżenie, higieny odzieży, higieny pomieszczeń, podejmowane w celu zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych (art. 2 pkt 30).
Zagrożenie epidemiczne – zaistnienie na danym obszarze warunków lub przesłanek wskazujących na ryzyko wystąpienia epidemii (art. 2 pkt 31).
Zakażenie – wniknięcie do organizmu i rozwój w nim biologicznego czynnika chorobotwórczego (art. 2 pkt 32).
Nadzór epidemiologiczny – obserwacja osoby zakażonej lub podejrzanej o zakażenie, bez ograniczenia jej swobody przemieszczania się, wykonywanie badań sanitarno-epidemiologicznych u tej osoby w celu wykrycia biologicznych czynników chorobotwórczych lub potwierdzenia rozpoznania choroby zakaźnej oraz zebranie, analiza i interpretacja informacji o okolicznościach i skutkach zakażenia (nadzór indywidualny), jak i stałe, systematyczne gromadzenie, analiza oraz interpretacja informacji o zachorowaniach lub innych procesach zachodzących w sferze zdrowia publicznego, wykorzystywane w celu zapobiegania i zwalczania zakażeń lub chorób zakaźnych (nadzór ogólny) (art. 2 pkt 14).
Informacje – dane nieobejmujące danych osobowych w rozumieniu przepisów o ochronie danych osobowych (art. 2 pkt 10).
Dochodzenie epidemiologiczne – wykrywanie zachorowań, czynnika etiologicznego oraz określanie przyczyn, źródeł, rezerwuarów i mechanizmów szerzenia się choroby zakaźnej lub zakażenia (art. 2 pkt 8).
Dekontaminacja – proces niszczenia biologicznych czynników chorobotwórczych przez mycie, dezynfekcję i sterylizację (art. 2 pkt 6).
Nadzór sentinel – wybiórczy nadzór epidemiologiczny, prowadzony przez wybrany podmiot lub zespół podmiotów w zakresie ich podstawowej działalności (art. 2 pkt 15).
Jakie obowiązki spoczywają na dyrektorze?
Jeżeli dyrektor jest zupełnie zdezorientowany, gdyż taki przypadek zdarza się w jego placówce po raz pierwszy, w pierwszej kolejności może udać się do sanepidu w celu uzyskania informacji adekwatnych do sytuacji, z którą ma do czynienia. Jeżeli rodzic już zgłosił chorobę dziecka, warto równolegle z zapytaniem skierowanym do sanepidu wywiesić informację o wystąpieniu przypadku danej choroby w placówce. Następnie można przygotować ulotki informacyjne na temat choroby, jej zapobiegania, postępowania w przypadku podejrzenia jej wystąpienia, rozpoznania i postępowania w sytuacji, kiedy została ona stwierdzona u dziecka. Ulotki należy rozdać rodzicom oraz wywiesić w gablocie informacyjnej.
Trzeba zadbać o to, by nie piętnowano chorego dziecka. Należy skupić się na profilaktyce, aby zachorowania nie szerzyły się w placówce. Z jednej strony dyrektor musi zadbać o chorego malucha, z drugiej nie wolno zapominać o pozostałych dzieciach i o tym, że trzeba podjąć odpowiednie kroki w celu ochrony ich zdrowia. Nie można bowiem w imię ochrony prywatności chorego dziecka przymykać oka na uczęszczanie niezdrowych dzieci do placówki czy niezachowywanie higieny i czystości przez dziecko, o co z kolei muszą zadbać rodzice. Warto wymagać od rodziców dzieci powracających do żłobka po chorobie, aby przynosili zaświadczenia lekarskie informujące o zakończonym leczeniu i zdolności dzieci do uczestnictwa w zajęciach. Wszelkie ustalenia dotyczące wymienionych działań należy zawrzeć w procedurach żłobkowych, które wprowadza się w momencie wystąpienia choroby zakaźnej.
Dobrze, aby udzielano rodzicom informacji o występowaniu u podopiecznych żłobka zwykłych chorób zakaźnych wieku dziecięcego. Jest to istotne z uwagi na to, że dziecko obejmowane szczepieniem zgodnie z kalendarzem szczepień może mieć kontakt z chorym na tę chorobę, na którą miało być szczepione, co może z kolei rodzić przykre konsekwencje zdrowotne w postaci choroby czy powikłań dla szczepionego dziecka.
