Obraz zespołu Aspergera w różnych przedziałach wiekowych
Najbardziej oczywistą cechą zespołu Aspergera jest wykazywanie przez dzieci nim dotknięte pewnych szczególnych zainteresowań. W przeciwieństwie do autyzmu, w którym zainteresowanie dotyczy przede wszystkim przedmiotów lub ich części, w zespole Aspergera najczęściej skupia się ono na określonych problemach intelektualnych. Gdy dzieci z tym schorzeniem wchodzą w wiek szkolny (czasem nawet wcześniej, w wieku przedszkolnym), wykazują obsesyjne zainteresowania np. matematyką, pewnymi aspektami nauki lub czytaniem. U niektórych dzieci stwierdza się nawet hiperleksję lub czytanie z pamięci. Zadziwiająco wcześnie objawiają zainteresowanie historią czy geografią, pragnąc zdobyć na ciekawiący je temat jak najwięcej informacji.
Wszystkie rozmowy i zabawy obracają się wokół tego tematu. Obsesyjne zainteresowania mogą dotyczyć też rozkładów jazdy pociągów, astronomii, rożnego rodzaju elementów plastikowych, części statków czy samochodów. Mogą wykazywać niezwykłą jak na ten wiek znajomość trasy podczas wycieczek. U wielu dzieci te obsesyjne zainteresowania można skierować na inne tory, ale są i takie, u których fascynacja trwa aż do dorosłości i staje się podstawą kariery zawodowej.
Również socjalizacja dzieci z zespołem Aspergera przebiega inaczej niż dzieci z klasycznym autyzmem. Nauczyciele i rodzice określają na ogół te dzieci jako żyjące we własnym świecie i zajęte własnymi sprawami, zainteresowaniami. Zazwyczaj nie są one tak bardzo zdystansowane jak dzieci autystyczne. Dzieci te w wieku szkolnym pragną zawierać przyjaźnie i brak sukcesów na tym polu wywołuje ich frustrację, smutek i zakłopotanie. Ich problemem nie jest na ogół brak okazji do interakcji społecznych, ale raczej ich mała skuteczność. Mają trudności ze zrozumieniem zachowań społecznych. Gillberg określił to jako "zaburzenie empatii", to znaczy niezdolność do rozumienia potrzeb i punktów widzenia innych ludzi oraz właściwego reagowania na nie. Dzieci te źle odczytują pewne sytuacje, a ich reakcje są często interpretowane przez innych jako ekscentryczne i zniechęcające.
Zespół Aspergera różni się od autyzmu dobrym opanowaniem funkcji języka, ale oczywiście stopień tego opanowania jest różny u poszczególnych dzieci. Zdolność zapamiętywania jest na ogół bardzo dobrze rozwinięta, natomiast takie aspekty języka mówionego, jak natężenie głosu, jego intonacja, modulacja i tempo, często odbiegają od normy. Czasami język wydaje się zbyt pedantyczny, pozbawiony idiomów i wyrażeń potocznych, a wypowiedzi interpretowane są zbyt dosłownie. Problemy narastają wraz z pojawieniem się pojęć abstrakcyjnych, szczególnie w późniejszym wieku, w szkole średniej. Pragmatyczne i konwersacyjne funkcje języka są słabiej rozwinięte, gdyż dzieci z zespołem Aspergera mają trudności w prowadzeniu rozmowy opartej na wymianie poglądów i przejawiają tendencję do ciągłego powracania do tematów, które je interesują. Większość tych dzieci ma kłopoty z rozumieniem żartów i często się śmieją w nieodpowiednich momentach. Wykazują one natomiast fascynację zabawami językowymi i zabawami słownymi. Powszechne przekonanie, że dzieci te nie mają poczucia humoru, jest czasem nieuzasadnione. Wiele z nich przejawia tendencje do hiperwerbalizmu, nie rozumiejąc przy tym, że alienuje je to od innych.
Nie da się zaobserwować jednego wzorca rozwoju języka u dzieci z zespołem Aspergera. Przebiega on różnie, ale wyrównanie poziomów występuje zazwyczaj w szkole. Na tym wczesnym etapie trudno rozróżnić tę chorobę od łagodnego autyzmu. Czasem w okresie przedszkolnym występują niedobory językowe charakterystyczne dla autyzmu, na przykład uporczywe stosowanie tych samych słów czy powtarzanie zwrotów lub całych kwestii pochodzących z różnych źródeł, do których dziecko często ma dostęp.
Objawy zespołu Aspergera u małych dzieci (0-3 lata):
- brak dzielenia wspólnego pola uwagi,
- brak lub nieadekwatna reakcja na imię,
- brak proszenia o coś,
- brak wskazywania palcem,
- brak lub ograniczona gestykulacja,
