OPUBLIKOWANO: LUTY 2013

ZAKTUALIZOWANO: LIPIEC 2014

Emerytury w 2014 r.

Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik oraz członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191),
• Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.),
• Ustawa z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 637),
• Ustawa z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1717),
• Ustawa z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. z 2009 r. Nr 97 poz. 800 ze zm.),
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21 poz. 94 ze zm.),
• Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2008 r. Nr 237 poz. 1656 ze zm.).

Wraz z początkiem 2013 r. weszła w życie nowelizacja Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, której celem jest zrównanie i podwyższenie powszechnego wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn do poziomu 67 lat (Ustawa z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw. Nie oznacza to jednak, że każda osoba planująca obecnie emeryturę będzie musiała czekać na nią kilka dodatkowych lat. Podwyższenie wieku emerytalnego jest stopniowe – będzie się on zwiększał o jeden miesiąc co kwartał, począwszy od 1 stycznia 2013 r. Podwyższony wiek emerytalny będzie dotyczył kobiet urodzonych po 31 grudnia 1952 r., a także mężczyzn urodzonych po 31 grudnia 1947 r.

Zmiana przepisów przewidująca zaostrzenie warunków przechodzenia na emeryturę ze względu na osiągnięcie wieku emerytalnego nie spotkała się z poparciem społecznym. Szczególne wątpliwości budziło wprowadzenie wspólnego wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn. Do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęły aż trzy wnioski o zbadanie zgodności z Konstytucją RP nowelizacji Ustawy  o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych: wniosek Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, grupy posłów na Sejm oraz Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych. Wnioskodawcy podkreślali, że niekorzystna zmiana przepisów narusza wyrażoną w art. 2 Konstytucji zasadę zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz ochrony praw nabytych. Po rozpoznaniu sprawy Trybunał stwierdził, że przedmiotowe przepisy nie naruszają przepisów Konstytucji (Wyrok z dnia 7 maja 2014 r., K 43/12). Jakkolwiek podwyższenie oraz zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn jest zmianą o istotnych konsekwencjach społecznych, to jednak, w opinii składu orzekającego, granice swobody ustawodawcy wyznaczającego tzw. wiek emerytalny jako warunek nabycia prawa do emerytury nie zostały przekroczone. Ustawa nowelizująca z 2012 r. zmieniła warunki nabycia prawa do emerytury dla tych wszystkich, którzy przed jej wejściem w życie praw tych nie nabyli. Podwyższenie wieku emerytalnego obejmuje więc osoby, które są w trakcie nabywania uprawnień emerytalnych; nie obejmuje natomiast tych, którzy prawa takie przed jej wejściem w życie uzyskali. Rozstrzygnięcie ustawodawcy nie naruszyło zatem zasady ochrony nabytych praw emerytalnych. Ponadto proces podwyższania wieku emerytalnego został rozłożony na wiele lat, co pozwala przystosować się zainteresowanym do wprowadzonej zmiany. W przypadku kobiet urodzonych w 1953 r. i mężczyzn urodzonych w 1948 r., dla których okres dostosowawczy jest nader krótki, usprawiedliwieniem jest to, że dotyczące ich podwyższenie wieku emerytalnego jest niewielkie i wynosi od jednego do czterech miesięcy. Jednocześnie Trybunał wskazał, że państwo zobowiązane do świadczeń emerytalnych na rzecz obywateli i zarazem mające świadomość złej kondycji systemu emerytalnego ma powinność podjęcia działań naprawczych.

W jaki sposób reforma emerytalna wpłynie na sytuację nauczycieli planujących przejście na emeryturę w 2014 r.?

Wydłużenie powszechnego wieku emerytalnego nie wpłynie w żaden sposób na sytuację tych nauczycieli, którzy do końca 2008 r. nabyli już prawo do nauczycielskiej emerytury bez względu na wiek na podstawie art. 88 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela. Nauczyciele tacy mają możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę, ale powinni to uczynić przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego – dlatego też pracownicy, którym w 2014 r. wydłużony zostanie wiek emerytalny, będą mieli możliwość popracować kilka miesięcy dłużej. Dotyczy to zwłaszcza kobiet urodzonych w 1954 r. oraz mężczyzn urodzonych w 1949 r., którzy będą w tym roku wkraczać w powszechny wiek emerytalny. Dla osób tych wydłużony wiek emerytalny będzie przedstawiał się następująco:

Wiek emerytalny kobiet urodzonych w 1954 r.

Wiek emerytalny mężczyzn urodzonych w 1949 r.