Stres w szkole i sposoby radzenia sobie z nim

Opracowała: Dorota Zinkiewicz - psycholog w szkole podstawowej i poradni psychologiczno-pedagogicznej

Kilka słów teorii

STAN STRESU powstaje wtedy, gdy stawiane przed nami wymagania rozmijają się z naszymi możliwościami. Towarzyszy temu fizyczne pobudzenie oraz emocje: złość, smutek, uczucie napięcia, czasem – gdy sytuację odbieramy jako wyzwanie a nie zagrożenie – uczucie przyjemnego podniecenia. Wymagania i możliwości podlegają naszej ocenie – od ocen i interpretacji zależy, czy stan stresu się pojawi i jak będziemy próbowali sobie z nim poradzić. Źródłem stresu nie są zewnętrzne okoliczności, ale nasza reakcja na nie. Stres jest zjawiskiem subiektywnym. Uczeń idąc na sprawdzian może odczuwać niewielkie napięcie lub paraliżujący strach; może odczuwać niepokój, że coś się nie powiedzie, ale też podniecenie na myśl o sukcesie.

Stres jest stanem o tyle naturalnym, że dysponujemy biologicznie ukształtowanym sposobem adaptowania się do niego. W obliczu stresu człowiek podejmuje działania, które mają na celu usunięcie źródła stresu i poradzenie sobie z negatywnymi emocjami. Gdy obawiamy się wyniku egzaminu, możemy skupić nasze wysiłki na tym, żeby się jak najlepiej przygotować. Klasę, w której atmosfera jest nie do zniesienia, można zmienić na inną. Skierować skargę na hałaśliwych sąsiadów, którzy nie dają się uczyć. Aby uspokoić emocje, można wyżalić się przyjaciołom, pójść na spacer, zastosować środki uspokajające.

Sposoby radzenia sobie ze stresem:

strategie emocjonalne – obniżanie poziomu napięcia, które jest efektem zinterpretowania danej sytuacji jako stresowej. Może to być koncentrowanie się na swoich przeżyciach, zwierzanie z problemów, podejmowanie działań zastępczych (np. zakupy, sprzątanie);
strategie zadaniowe – usuwanie przyczyn stresu poprzez analizę przyczyn danej sytuacji i możliwości wpływania na nią.

Trudno ocenić, które strategie są bardziej efektywne, jest to zależne od sytuacji i możliwości wpływania na nią.

Inny sposoby radzenia sobie ze stresem:

wyrażanie swoich uczuć (dzielenie się uczuciami z inną osobą, wypłakanie się, wyrażenie złości bez ranienia innych, taniec lub śpiew, ekspresja twórcza itp.);
oderwanie się (skierowanie uwagi na hobby i inne zainteresowania, mówienie o czymś innym, ćwiczenia fizyczne, koncentracja na zadaniu umysłowym, pomoc komuś itp.);
zmaganie się z problemem (rozważanie „za i przeciw”, jasne określenie swoich celów i priorytetów, proszenie o radę, przedstawianie swojego punktu widzenia innym, uzyskiwanie większej ilości informacji itp.);
dbanie o siebie (sprawianie sobie przyjemności, wolny czas dla siebie, spożywanie zdrowych posiłków, przejście do spokojnego miejsca itp.).

Przed stresem bronią w dużym stopniu:

dobre relacje z bliskimi (wsparcie społeczne);
zdrowie i dobra kondycja fizyczna (system odpornościowy mniej podatny na negatywne oddziaływanie stresu);
własne kompetencje i umiejętności, co pozwala łatwiej dostosowywać się do zmieniających się wymagań i nowych wyzwań.

Pomocne jest stosowanie ćwiczeń relaksacyjnych, nabycie umiejętności dystansowania się, planowania zmiany zachowania, porzucenie nawykowych interpretacji zdarzeń. To, co myślimy i jak widzimy stresującą sytuację oraz jak sobie z nią radzimy, w dużym stopniu można świadomie kształtować.

Wsparcie u innych ludzi jest jednym z najbardziej uniwersalnych sposobów walki ze stresem i łagodzenia jego negatywnych skutków. Może polegać to na szukaniu pomocy w rozwiązaniu problemu, informacji na jego temat albo po prostu pocieszenia i bliskości.

Każdy stosuje specyficzne dla siebie sposoby radzenia sobie ze stresem.

Kilka racjonalnych stwierdzeń antystresowych:

Życie składa się z mnóstwa zdarzeń, które idą nie po czyjejś myśli.