OPUBLIKOWANO: WRZESIEŃ 2012

ZAKTUALIZOWANO: MARZEC 2014

Zasady współpracy z organem prowadzącym

Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 256 poz. 2572 ze zm.),
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 594 ze zm.),
• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie kryteriów i trybu dokonywania oceny pracy nauczyciela, trybu postępowania odwoławczego oraz składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego (Dz.U. z 2012 r. poz. 1538).

Bieżący rok to okres szczególnie nasilonych działań organów samorządów zmierzających do ograniczenia kosztów realizacji zadań oświatowych. Działania te z reguły przyjmują formę likwidacji szkół i placówek lub łączenia ich w zespoły, przy czym priorytetem nie zawsze jest jakość usług edukacyjnych, ale kwestie ekonomiczne. Likwidacja szkoły czy placówki ma dla samorządu szczególne uzasadnienie, gdyż w oczywisty sposób powoduje obniżenie wydatków budżetu samorządowego ponoszonych na oświatę, jednak powinna ona być również uzasadniona brakiem zainteresowania członków wspólnoty samorządowej. Z Ustawy o systemie oświaty wynika wprost konieczność zapewnienia uczniom likwidowanej szkoły możliwości kontynuowania nauki w innej szkole publicznej tego samego typu, a także, odpowiednio, o tym samym lub zbliżonym profilu kształcenia ogólnozawodowego albo kształcącej w tym samym lub zbliżonym zawodzie, więc niezapewnienie tej możliwości jest ewidentnym naruszeniem prawa.

Także inne czynności związane z przeprowadzaną przez samorządy reorganizacją oświaty wymagają dostosowania się do ściśle określonych wymogów ustawowych. Przykładowo, utworzenie zespołu szkół wymaga zaopiniowania przez rady pedagogiczne, a przekazanie szkoły do prowadzenia przez inną niż jednostka samorządu terytorialnego osobę prawną lub osobę fizyczną wymaga uzyskania pozytywnej opinii kuratora oświaty.

Warto zatem zadać pytanie, w jaki sposób może zareagować dyrektor szkoły poddawanej reorganizacji, gdy poweźmie przekonanie o niezgodności z prawem działań podejmowanych przez organ prowadzący. Taka sytuacja jest dla dyrektora niezwykle trudna – z jednej strony musi przecież dbać o prawidłowe funkcjonowanie zarządzanej przez siebie jednostki, z drugiej natomiast pomiędzy dyrektorem a organem prowadzącym szkołę, np. wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta), występuje stosunek podległości służbowej. Wójt jest zwierzchnikiem służbowym dyrektora na podstawie art. 30 ust. 2 pkt 5 Ustawy o samorządzie gminnym – przepis ten przyznaje wójtowi prawo zatrudniania i zwalniania kierowników gminnych jednostek organizacyjnych, czyli również dyrektorów szkół prowadzonych przez tę jednostkę samorządu terytorialnego. Dyrektor szkoły, kwestionując decyzje podejmowane przez wójta czy też radę gminy, może więc wdać się w konflikt ze swoim pracodawcą. Warto wobec tego zastanowić się, jakie konsekwencje takich działań może on ewentualnie ponieść.

Jak zakwestionować działania organu prowadzącego?

Rozpoczynając od kwestii związanych z likwidacją szkoły, zauważyć można, że jej dyrektor nie został wyposażony przez ustawodawcę w żadne formalne kompetencje umożliwiające ingerencję w decyzję organu prowadzącego. Działając samodzielnie, dyrektor nie może więc zablokować procesu likwidacji jednostki, którą zarządza, czy też choćby wpłynąć na przewidywany termin zakończenia działalności szkoły. Wynika to z treści art. 59 ust. 1 Ustawy o systemie oświaty