OPUBLIKOWANO: WRZESIEŃ 2012
AKTUALIZACJA: LISTOPAD 2014

Postępowanie w przypadku nielegalnego strajku

Opracowała: Joanna Swadźba, prawnik

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 295),
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.),
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502).

Strajk zorganizowany wbrew postanowieniom Ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych jest strajkiem nielegalnym, choć warto zwrócić uwagę, że sama Ustawa nie definiuje pojęcia nielegalnego strajku. Sąd Najwyższy w jednym z orzeczeń wskazał, że strajkiem nielegalnym jest każdy strajk zorganizowany wbrew przepisom ww. Ustawy (Wyrok Sądu Najwyższego z 7 lutego 2007 r., I PK 209/06). Zatem kryterium legalności strajku stanowi spełnienie lub nie przesłanek ww. Ustawy.

W praktyce za nielegalny można uznać strajk zorganizowany np.:

• przez nieuprawnione podmioty,
• w sprawach niewymienionych w art. 1 ww. Ustawy,
• z naruszeniem procedury określonej w ww. Ustawie,
• wśród grup pracowniczych, które nie mają prawa do strajku.

Konsekwencje prawne naruszenia legalności strajku

Zorganizowanie strajku niezgodnego z przepisami ww. Ustawy niesie za sobą konsekwencje prawne dla organizatorów strajku i jego uczestników. Te konsekwencje prawne odnoszą się do odpowiedzialności karnej, cywilnej – odszkodowawczej, a także odpowiedzialności w sferze pracowniczej. Pracownik biorący udział w nielegalnym strajku może ponosić odpowiedzialność porządkową, dyscyplinarną, włącznie ze zwolnieniem z pracy bez wypowiedzenia.

Odpowiedzialność karna

Zgodnie z postanowieniami art. 26 ust. 1 i 2 ww. Ustawy, karze grzywny albo karze ograniczenia wolności podlega ten, kto nie dopełnia obowiązków określonych w Ustawie, a także ten, kto kieruje strajkiem zorganizowanym wbrew przepisom Ustawy.

Zatem szczególna odpowiedzialność ciąży na organizatorach strajku. Są oni zobowiązani do prawidłowego, zgodnego z Ustawą zorganizowania strajku. Każde odstępstwo od reguł ustawowych, a także organizowanie strajku wbrew przepisom Ustawy podlega odpowiedzialności karnej. Takim odstępstwem od zasad organizowania strajku, powodującym pociągnięcie organizatorów strajku do odpowiedzialności karnej, jest np.:

• wszczęcie sporu bez zgłoszenia żądań pracodawcy,
• zamieszczenie w referendum strajkowym pytania nieobjętego sporem zbiorowym,
• pominięcie referendum, rokowań lub mediacji,
• podjęcie strajku wbrew wynikom referendum,
• naruszenie pięciodniowego terminu od zawiadomienia pracodawcy o rozpoczęciu strajku,
• rozpoczęcie strajku bez powiadomienia pracodawcy we właściwym terminie,
• niedopuszczenie niestrajkujących pracowników do stanowisk pracy.

Warto tu wspomnieć Orzeczenie Sądu Najwyższego z 17 maja 2000 r. W nim Sąd wskazał, że „związki zawodowe mogą określić zasady prowadzenia akcji protestacyjnej, o której mowa w art. 25 ust. 2 Ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, tylko w taki sposób, aby akcja ta nie naruszała obowiązującego porządku prawnego. W związku z tym kierowanie akcją, której sposób przeprowadzenia narusza prawo, wyczerpuje znamiona przestępstwa określonego w art. 26 ust. 2 powołanej ustawy” (IV KKN 69/00).

Należy również pamiętać, że odpowiedzialność karna przewidziana w ww. Ustawie nie wyłącza możliwości pociągnięcia uczestników nielegalnego strajku do odpowiedzialności karnej za przestępstwa określone w innych aktach prawnych, w tym w Kodeksie karnym.

Odpowiedzialność pracownicza