OPUBLIKOWANO: LIPIEC 2012
ZAKTUALIZOWANO: 19 PAŹDZIERNIKA 2015

Zatrudnianie cudzoziemców w Polsce w publicznych i niepublicznych placówkach oświatowych

Opracowali: Marcin Wika, prawnik; Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty; Zaktualizował: Roman Lorens konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły. Lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół. Autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1265),
• Ustawa z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2206 ze zm.),
• Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1260 ze zm.),
• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 967 ze zm.),
• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1457),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 października 1992 r. w sprawie zasad i warunków zatrudniania w szkołach i placówkach publicznych nauczycieli nie będących obywatelami polskimi (Dz.U. z 1992 r., Nr 85, poz. 432),
• Ustawa z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 900 ze zm.),
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1509 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (Dz.U. z 2015 r. poz. 588),
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca oraz wpisu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do wpisu oświadczeń (Dz.U. z 2017 r. poz. 2345),
• Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej (tj. Dz.U z 2018 r., poz.1109),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (Dz.U z 2017 r., poz.1575),
• Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (t.j. Dz.U. C 83 z 30.3.2010, str. 366–388).

Obowiązujące przepisy dotyczące zatrudniania cudzoziemców w Polsce, co do zasady, są dosyć rozbudowane. Prawo oświatowe generalnie nie wprowadza dodatkowych postanowień w tym zakresie, zarówno jeśli chodzi o placówki publiczne, jak i niepubliczne. W szczególności ograniczeń takich nie wprowadzają: Ustawa o pracownikach samorządowych, Karta nauczyciela ani Ustawa o systemie oświaty. Pewne odrębności dotyczą zatrudniania nauczycieli nie będących obywatelami polskimi w publicznych placówkach oświatowych.

W myśl Rozporządzenia w sprawie zasad i warunków zatrudniania w szkołach i placówkach publicznych nauczycieli nie będących obywatelami polskimi, w szkołach mogą być zatrudniani nauczyciele nie będący obywatelami polskimi wtedy, gdy taka potrzeba wynika z organizacji nauczania w szkole, przede wszystkim jednak na stanowiskach nauczycieli języków obcych. Stosunek pracy z nauczycielami, o których mowa w ust. 1, nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na zasadach określonych w Karcie nauczyciela. Do nauczycieli cudzoziemców stosuje się przepisy Karty nauczyciela odnoszące się do nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, chyba że postanowienia umów międzynarodowych stanowią inaczej.

Ważne! Zatrudnienie w szkole nauczyciela nie będącego obywatelem polskim wymaga zgody organu prowadzącego tę szkołę.

Przy zatrudnianiu nauczycieli nie będących obywatelami polskimi organ wyrażający zgodę na ich zatrudnienie może odstąpić od wymogów kwalifikacyjnych, określonych w przepisach o kwalifikacjach nauczycieli - w zakresie wykształcenia i przygotowania pedagogicznego - tylko wtedy, gdy taka potrzeba wynika z organizacji nauczania w szkole.

Nauczyciel języków obcych, którzy wykonują pracę w przedszkolach, szkołach, placówkach, ośrodkach, zakładach kształcenia nauczycieli lub kolegiach, może być zatrudniony bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. Przyjmując nauczyciela do pracy warto pamiętać przede wszystkim o sprawdzeniu jego kompetencji, aby były zgodne z Rozporządzeniem w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli.

We wszystkich innych sytuacjach, jeżeli Dyrektor chce zatrudnić cudzoziemca w placówce oświatowej publicznej lub niepublicznej powinien zapoznać się z wymogami zatrudniania cudzoziemców, które są opisane poniżej.

Omawiane zagadnienie regulują przepisy art. 87–90a Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 7 tej Ustawy, za cudzoziemca uważa się osobę nieposiadającą obywatelstwa polskiego. Natomiast art. 2 ust. 1 pkt 40 mówi, że wykonywaniem pracy przez cudzoziemca jest zatrudnienie, wykonywanie innej pracy zarobkowej lub pełnienie funkcji w zarządach osób prawnych, które uzyskały wpis do rejestru przedsiębiorców na podstawie przepisów o Krajowym Rejestrze Sądowym lub są spółkami kapitałowymi w organizacji lub prowadzenie spraw spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej przez komplementariusza, lub działanie w charakterze prokurenta.

Zasady wykonywania pracy przez cudzoziemców

Na mocy art. 87 ust. 1 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski, jeżeli spełnia co najmniej jeden z warunków wymienionych w tym przepisie, czyli:

• posiada status uchodźcy nadany w Polsce,
• udzielono mu ochrony uzupełniającej w Polsce,
• posiada zezwolenie na pobyt stały w Rzeczypospolitej Polskiej,
• posiada zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej w Rzeczypospolitej Polskiej,
• posiada zgodę na pobyt ze względów humanitarnych,
• posiada zgodę na pobyt tolerowany w Polsce,
• korzysta z ochrony czasowej w Polsce,
• posiada ważne zaświadczenie wydane na podstawie art. 35 ust. 1 Ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
• jest obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej,
• jest obywatelem państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego, nienależącego do Unii Europejskiej,
• jest obywatelem państwa niebędącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, który może korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umowy zawartej przez to państwo ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi,
• jest członkiem rodziny cudzoziemca, o którym mowa w pkt powyżej, lub jest zstępnym małżonka tego cudzoziemca, w wieku do 21 lat, lub pozostającym na utrzymaniu tego cudzoziemca lub jego małżonka, albo jest wstępnym tego cudzoziemca lub jego małżonka, pozostającym na utrzymaniu tego cudzoziemca lub jego małżonka,
• jest osobą, o której mowa w art. 19 ust. 2–3 Ustawy o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (m.in. dziecko obywatela UE, byłego małżonka obywatela UE),
• posiada zezwolenie na pobyt czasowy,
• posiada zezwolenie na pracę oraz przebywa na terytorium Polski:
  • na podstawie wizy,