STAN PRAWNY NA 8 LISTOPADA 2019 Kontrola okresowa budynku szkoły Opracował: Rafał Lewandowski, Zespół Prawny Wydziału Urbanistyki i Architektury Urzędu Miasta Poznania; zaktualizowała: Małgorzata Celuch, nauczycielka, wicedyrektor szkoły Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. z 2003 r. Nr 6 poz. 69 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1065), • Ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1225), • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 169 poz. 1650 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. z 2010 r. Nr 109 poz. 719 ze zm.), • Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1186 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dz.U. z 2003 r. Nr 89 poz. 828 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie książki obiektu budowlanego (Dz.U. z 2003 r. Nr 120 poz. 1134), • Polska Norma PN-EN ISO 7010/2012 Symbole graficzne – Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa. Ponieważ placówka oświatowa jest jednocześnie obiektem budowlanym, coroczna kontrola okresowa pod względem bezpieczeństwa przebiega niejako na dwóch płaszczyznach i w oparciu o dwie różne podstawy prawne. Po pierwsze, na podstawie przepisów budowlanych, należy sprawdzić stan techniczny budynku wraz z instalacjami, po drugie, w oparciu o przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, należy skontrolować bezpieczeństwo korzystania z obiektów szkolnych. Kontrola bezpiecznych i higienicznych warunków korzystania z budynków Zgodnie z § 3 Rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach dyrektor, co najmniej raz w roku, dokonuje kontroli zapewniania bezpiecznych i higienicznych warunków korzystania z obiektów należących do szkoły oraz warunków nauki, a także określa kierunki ich poprawy. Z ustaleń kontroli sporządza się protokół, który podpisują osoby biorące w niej udział. Kopię protokołu dyrektor przekazuje organowi prowadzącemu. Nie jest określone w przepisach, jakie osoby (oprócz dyrektora) mają brać udział w kontroli. Można przyjąć, że powinien to być pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy lub społeczny inspektor pracy, ewentualnie pracownik szkoły przeszkolony w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Kontrola ma na celu sprawdzenie, czy spełnione są warunki funkcjonowania placówki oświatowej, określone we wskazanym Rozporządzeniu. Należy więc zwrócić szczególną uwagę na: • ogrodzenie terenu szkoły, • zapewnienie na terenie szkoły właściwego oświetlenia, • zapewnienie równej nawierzchni dróg, przejść i boisk oraz instalacji do odprowadzania ścieków i wody deszczowej, • zakrycie odpowiednimi pokrywami lub trwałe zabezpieczenie w inny sposób otworów kanalizacyjnych, studzienek i innych zagłębień na terenie placówki, • zabezpieczenie szlaków komunikacyjnych wychodzących poza teren szkoły w sposób uniemożliwiający bezpośrednie wyjście na jezdnię – w miarę możliwości szlaki komunikacyjne powinny być skierowane na ulicę o najmniejszym natężeniu ruchu, • zapewnienie w pomieszczeniach sanitarnohigienicznych ciepłej i zimnej bieżącej wody oraz środków higieny osobistej, a także utrzymanie urządzeń sanitarnohigienicznych w czystości i w stanie pełnej sprawności technicznej, • zapewnienie w pomieszczeniach szkoły właściwego oświetlenia, wentylacji i ogrzewania – normy określa Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, • posiadanie odpowiednich atestów lub certyfikatów wszystkich elementów wyposażenia szkoły, • utrzymanie kuchni i jadalni w czystości, a ich wyposażenia we właściwym stanie technicznym, zapewniającym bezpieczne użytkowanie, • odpowiednie oznakowanie i zabezpieczenie przed swobodnym dostępem do pomieszczeń, do których jest wzbroniony dostęp osobom nieuprawnionym, • wyposażenie schodów w balustrady z poręczami zabezpieczonymi przed ewentualnym zsuwaniem się po nich oraz zabezpieczenie otwartej przestrzeni pomiędzy biegami schodów, • wyposażenie pomieszczenia szkoły (w szczególności: pokoju nauczycielskiego, laboratoriów, pracowni, warsztatów szkolnych, pokoju nauczycieli wychowania fizycznego, kierownika internatu oraz kuchni) w apteczki zaopatrzone w środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy i instrukcję dotyczącą zasad jej udzielania, • zapewnienie uczniom możliwości pozostawienia w pomieszczeniach szkoły podręczników i przyborów szkolnych. Warsztaty, laboratoria, pracownie oraz stanowiska praktycznej nauki zawodu, a także urządzenia związane z wychowaniem fizycznym spełniać muszą dodatkowe wymogi w zakresie bezpieczeństwa użytkowania: • urządzenia techniczne muszą być wyposażone w zabezpieczenia chroniące przed urazami, działaniem substancji szkodliwych dla zdrowia, porażeniem prądem elektrycznym, szkodliwymi wstrząsami, nadmiernym hałasem, działaniem wibracji lub promieniowaniem, • urządzenia techniczne niesprawne, uszkodzone lub pozostające w naprawie powinny być oznaczone w sposób wyraźny i zabezpieczone przed ich uruchomieniem, • jeżeli ze stanowisk pracy korzystają osoby niepełnosprawne, należy je dostosować do potrzeb ww. osób, • przy maszynach i innych urządzeniach technicznych lub w ich pobliżu należy wywiesić w widocznym miejscu instrukcję bezpiecznej obsługi, • w warsztacie, laboratorium i pracowni należy wywiesić w widocznym i łatwo dostępnym miejscu regulamin określający zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, • substancje i preparaty chemiczne muszą być umieszczone w odpowiednich pojemnikach opatrzonych napisami zawierającymi nazwę substancji lub preparatu oraz informacją o ich niebezpieczeństwie lub szkodliwości dla zdrowia, • substancje i preparaty niebezpieczne, w rozumieniu przepisów o substancjach i preparatach chemicznych, należy przechowywać w zamkniętych pomieszczeniach specjalnie przystosowanych do tego celu (wykaz substancji i preparatów niebezpiecznych zawarty jest w Ustawie o substancjach chemicznych i ich mieszaninach), • bramki i kosze do gry oraz inne urządzenia, których przemieszczenie się może stanowić zagrożenie dla zdrowia ćwiczących, należy umocować na stałe, • w salach i na boiskach oraz w miejscach wyznaczonych do uprawiania ćwiczeń fizycznych, gier i zabaw powinny być umieszczone tablice informacyjne określające zasady bezpiecznego użytkowania urządzeń i sprzętu sportowego. Przeprowadzając kontrolę bezpiecznych i higienicznych warunków korzystania z obiektów należących do szkoły, należy również dokonać sprawdzenia wymogów, jakie nakłada na każdego pracodawcę Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy: • budynki i inne obiekty budowlane, w których znajdują się pomieszczenia pracy, powinny być utrzymywane zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach techniczno-budowlanych (Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie), • miejsca niebezpieczne na przejściach, zagrażające potknięciem się, upadkiem lub uderzeniem (np. stopnie) powinny być pomalowane barwami bezpieczeństwa zgodnie z Polskimi Normami, • pracodawca jest zobowiązany zapewnić drogi ewakuacyjne ze wszystkich pomieszczeń obiektu budowlanego, w których mogą przebywać pracownicy, umożliwiające szybkie wydostanie się pracowników na otwartą przestrzeń, • drogi ewakuacyjne oraz prowadzące do nich dojścia nie mogą być zastawiane, • drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne powinny otwierać się na zewnątrz, a ich szerokość należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób mogących przebywać w danym budynku równocześnie, przyjmując co najmniej 0,6 m szerokości na 100 osób, przy czym najmniejsza szerokość drzwi w świetle ościeżnicy powinna wynosić 0,9 m, • w pomieszczeniach należy zapewnić oświetlenie naturalne i sztuczne, odpowiednią temperaturę, wymianę powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem, drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami, • pomieszczenia przeznaczone do zbiorowego przebywania uczniów, z wyjątkiem pracowni chemicznej, fizycznej i plastycznej, powinny mieć zapewniony czas nasłonecznienia co najmniej trzy godziny w dniach równonocy (21 marca i 21 września) w godzinach 8.00–16.00. Istotne unormowania dotyczące bezpieczeństwa użytkowania obiektów budowlanych można odnaleźć również w Rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie: • wejścia do budynku o wysokości powyżej dwóch kondygnacji nadziemnych, mającego pomieszczenia, w których przebywają ludzie, należy ochraniać daszkiem lub podcieniem ochronnym o szerokości większej co najmniej o 1 m od szerokości drzwi oraz o wysięgu lub głębokości większej niż 1 m w budynkach niskich (do 12 m wysokości) i 1,5 m w budynkach wyższych, • tablice informacyjne i podobne urządzenia (np. gabloty) oraz dekoracje powinny być tak usytuowane, wykonane i zamocowane, aby nie stanowiły zagrożenia bezpieczeństwa dla użytkowników budynku i osób trzecich, • schody zewnętrzne i wewnętrzne, służące do pokonania wysokości przekraczającej 0,5 m, powinny być zaopatrzone w balustrady lub inne zabezpieczenia od strony przestrzeni otwartej, • balustrady nie powinny mieć ostro zakończonych elementów, natomiast ich szklane elementy powinny być wykonane ze szkła o podwyższonej wytrzymałości na uderzenia, tłukącego się na drobne, nieostre odłamki, • dla budynków oświaty i wychowania minimalna wysokość balustrady, mierzona do wierzchu poręczy, powinna wynosić 1,1 m, a maksymalny prześwit lub wymiar otworu pomiędzy elementami wypełnienia balustrady – 0,12 m. Ostatnim elementem przeprowadzanej kontroli bezpiecznych i higienicznych warunków korzystania z budynków są przepisy ochrony przeciwpożarowej. Zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów: • przeglądy techniczne i czynności konserwacyjne urządzeń przeciwpożarowych oraz gaśnic przenośnych powinny być przeprowadzane w okresach ustalonych przez producenta, nie rzadziej jednak niż raz w roku, • instrukcja bezpieczeństwa pożarowego powinna być poddawana okresowej aktualizacji, co najmniej raz na dwa lata, • instrukcja bezpieczeństwa pożarowego powinna znajdować się w miejscach dostępnych dla ekip ratowniczych. Kontrola stanu technicznego budynków Placówka oświatowa, jako obiekt budowlany w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego, w trakcie użytkowania powinna być poddawana okresowej kontroli, której celem jest sprawdzenie stanu technicznego. Artykuł 62 ww. Ustawy wprowadza obowiązek przeprowadzania przez właściciela lub zarządcę okresowych kontroli w czasie użytkowania obiektu budowlanego. Przepis ten wyróżnia dwa rodzaje kontroli okresowych – pierwszy to okresowe kontrole wykonywane raz w roku, natomiast drugi to kontrole wykonywane raz na pięć lat. Kontrola okresowa, przeprowadzana co najmniej raz w roku, polega na sprawdzeniu stanu technicznego: • elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu, • instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska, • instalacji gazowych oraz przewodów kominowych (dymowych, spalinowych i wentylacyjnych). Ważne! Należy jednak zwrócić uwagę, że w przypadku budynków o powierzchni zabudowy przekraczającej 2000 m2 oraz innych obiektów budowlanych o powierzchni dachu przekraczającej 1000 m2 kontroli okresowej we wskazanym zakresie należy dokonać co najmniej dwa razy w roku – w terminach do 31 maja oraz do 30 listopada. Kontrola okresowa, przeprowadzana co najmniej raz na pięć lat, polega na sprawdzeniu stanu technicznego i przydatności do użytkowania obiektu budowlanego, jego estetyki oraz otoczenia. Kontrolą tą powinno być objęte również badania instalacji elektrycznej i piorunochronnej w zakresie stanu sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń, oporności izolacji przewodów oraz uziemień instalacji i aparatów. Osobno uregulowane są kontrole okresowe polegające na sprawdzeniu stanu technicznego kotłów, z uwzględnieniem efektywności energetycznej kotłów oraz ich wielkości wobec potrzeb użytkowych. Kontroli technicznej kotłów należy dokonywać: • co najmniej raz na dwa lata – opalanych nieodnawialnym paliwem ciekłym lub stałym o efektywnej nominalnej wydajności ponad 100 kW, • co najmniej raz na cztery lata – opalanych nieodnawialnym paliwem ciekłym lub stałym o efektywnej nominalnej wydajności 20 kW do 100 kW oraz kotłów opalanych gazem. Uprawnienia do przeprowadzania kontroli Kwestia obejmująca unormowanie uprawnień do przeprowadzania kontroli stanu technicznego instalacji elektrycznych, piorunochronnych oraz gazowych zawarta została w Rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci i tam też zawarty jest obowiązujący wzór świadectwa kwalifikacyjnego, jakim winna się legitymować osoba dokonująca kontroli stanu technicznego instalacji (wzór świadectwa kwalifikacyjnego w załącznikach ww. Rozporządzenia). Kontrolę stanu technicznego przewodów kominowych (przewodów dymowych oraz grawitacyjnych przewodów spalinowych i wentylacyjnych) mogą przeprowadzać osoby z kwalifikacjami mistrza w zawodzie kominiarskim (również osoby posiadające uprawnienia budowlane w odpowiedniej specjalności). Kontrolę stanu technicznego pozostałych elementów obiektów budowlanych mogą przeprowadzać wyłącznie osoby posiadające uprawnienia budowlane w odpowiedniej specjalności i o odpowiednim zakresie. Dodatkowe kontrole Poza kontrolami okresowymi należy przeprowadzić kontrolę bezpiecznego użytkowania obiektu każdorazowo w przypadku wystąpienia czynników zewnętrznych oddziałujących na obiekt, związanych z działaniem człowieka lub sił natury. Do takich okoliczności, powodujących konieczność przeprowadzenia dodatkowej kontroli, zalicza się: • wyładowania atmosferyczne, • wstrząsy sejsmiczne, • silne wiatry, • intensywne opady atmosferyczne, • osuwiska ziemi, • zjawiska lodowe na rzekach, morzu, jeziorach i zbiornikach wodnych, • pożary lub powodzie, w wyniku których następuje uszkodzenie obiektu budowlanego albo bezpośrednie zagrożenie takim uszkodzeniem, mogące spowodować zagrożenie życia/zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia czy środowiska. Dokumentowanie kontroli Przepisy wykonawcze do Prawa budowlanego nie zawierają obowiązujących wzorów protokołów z okresowych kontroli stanu technicznego obiektów budowlanych dokonywanych w trybie art. 62 Prawa budowlanego. Dyrektor placówki oświatowej jest zobowiązany prowadzić – dla każdego budynku – książkę obiektu budowlanego, stanowiącą dokument przeznaczony do zapisów dotyczących przeprowadzanych w okresie użytkowania obiektu budowlanego badań i kontroli stanu technicznego oraz remontów czy przebudowy. Protokoły z kontroli obiektu budowlanego, oceny i ekspertyzy dotyczące jego stanu technicznego, świadectwo charakterystyki energetycznej oraz wszystkie dokumenty czy decyzje dotyczące obiektu powinny być dołączone do książki obiektu budowlanego. Jej wzór i sposób prowadzenia określa Rozporządzenie w sprawie książki obiektu budowlanego. Zapamiętaj! Zgodnie z art. 93 pkt 8 i 9 Prawa budowlanego naruszenie obowiązku przeprowadzenia kontroli w wymaganych terminach oraz prowadzenia książki obiektu budowlanego stanowi wykroczenie i podlega karze grzywny.