OPUBLIKOWANO: maj 2012

ZAKTUALIZOWANO: LISTOPAD 2014

Prawa i obowiązki nauczyciela w czasie przerw międzylekcyjnych

Opracował: Patryk Kuzior, prawnik

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 256 poz. 2572 ze zm.),
• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.),
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. z 2003 r. Nr 6 poz. 69 ze zm.),
• Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz.U. z 1996 r. Nr 10 poz. 55 ze zm.).

Codzienna praca szkoły to nie tylko zajęcia dydaktyczne, opiekuńcze i wychowawcze przewidziane planem nauczania, ale także obwieszczane dzwonkiem przerwy pomiędzy nimi. Przerwa z jednej strony daje uczniom i nauczycielom chwilę wytchnienia pomiędzy lekcjami, umożliwia bieżącą reorganizację pracy zgodną z planem lekcji, z drugiej zaś jest to czas, w którym najtrudniej o zapewnienie bezpieczeństwa osobom przebywającym na terenie szkoły. Ważnym, choć często pomijanym w różnego rodzaju analizach prawnych aspektem jest także kwestia traktowania przerwy przez pryzmat prawa pracy, a więc w kontekście praw i obowiązków nauczyciela jako pracownika.

Jednym z zadań postawionych przed systemem oświaty jest utrzymywanie bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki w szkołach i placówkach. Dyrektywa taka znajduje się w art. 1 Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty.

Główny ciężar odpowiedzialności za zapewnienie bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę spoczywa – jak wynika m.in. z art. 39 ust. 1 pkt 5a uso. – na dyrektorze szkoły, który w wykonywaniu tych zadań współpracuje z radą szkoły lub placówki, radą pedagogiczną, rodzicami i samorządem uczniowskim.

Warto podkreślić, że współdziałanie w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa w przypadku nauczycieli jest skorelowane z ich ustawowymi obowiązkami zawodowymi, które szczegółowo opisuje zarówno Ustawa o systemie oświaty w art. 4 (obowiązek troski o zdrowie uczniów), jak i Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela w art. 6 (realizacja zadań związanych z powierzonym stanowiskiem, w tym z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć).

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach – mimo że jest najbardziej szczegółowym powszechnie obowiązującym aktem prawnym dotyczącym spraw związanych z bezpieczeństwem w szkole – kwestię bezpieczeństwa w czasie przerw międzylekcyjnych porusza wprost tylko w § 14. Zgodnie z nim, przerwy w zajęciach uczniowie spędzają pod nadzorem nauczyciela, a jeżeli pozwalają na to warunki atmosferyczne, umożliwia się uczniom przebywanie w czasie przerw w zajęciach na świeżym powietrzu.

Jak wynika z przytoczonej regulacji, uczniowie podczas przerw – tak jak podczas zajęć – powinni bezwzględnie pozostawać pod nadzorem nauczycieli. W praktyce więc dyrektor szkoły musi polecić podlegającym mu pracownikom pedagogicznym pełnienie dyżurów na korytarzach szkolnych czy w innych miejscach, gdzie dzieci przebywają w czasie przerwy (np. na szkolnym placu w pogodne dni). Zazwyczaj w szkołach opracowuje się grafiki dyżurów, w których konkretnym nauczycielom przydziela się na poszczególne przerwy obszar odpowiedzialności.