Przestrzeń w szkole

Opracowała: Dorota Zinkiewicz, psycholog w szkole podstawowej i poradni psychologiczno-pedagogicznej

Zagadnienie organizacji przestrzeni w szkole należy do rozważań z dziedziny proksemiki, nauki z pogranicza psychologii i antropologii. Proksemika jest nauką zajmującą się badaniem wzajemnego wpływu relacji przestrzennych między osobami oraz między osobami a otoczeniem materialnym na relacje psychologiczne, sposób komunikacji, itp. Zajmuje się też wpływem odwrotnym, tj. oddziaływaniem zorganizowanej przestrzeni na człowieka a także badaniem różnic pomiędzy tymi relacjami w różnych kulturach (wpływ sposobu budowania miast, mieszkań, osiedli, terenów zielonych, oświetlenia itp. na zachowania ludzkie). Termin ten wprowadził antropolog E.T. Hall w latach pięćdziesiątych XX w. dla opisania posługiwania się przez ludzi przestrzenią w procesie komunikacji.

Czynniki związane z budynkiem szkolnym, jego usytuowaniem, architekturą, urządzeniem wnętrza itp. oddziałują na podświadomość ucznia: mogą skłaniać go do aktywności lub tylko biernego uczestnictwa w lekcji. Wskutek ich działania uczenie się staje się procesem atrakcyjnym lub powoduje znużenie. Wielu nauczycieli zwraca uwagę na utrzymanie ciszy w klasach i na korytarzach szkolnych, gdyż powszechnie uważa się, że cisza sprzyja efektywnemu uczeniu się. Z badań wynika jednakże, że uczniowie dostosowują się do typowego szkolnego hałasu i nie występuje związek między zwyczajnym szkolnym harmidrem a poziomem wykonania zadań przez uczniów. Inaczej jest w przypadku głośnych dźwięków dochodzących z zewnątrz. Blisko przejeżdżające pociągi czy sąsiedztwo lotniska wpływa negatywnie na osiągnięcia.

Usytuowanie budynku szkolnego jest sprawą, która zwykle znajduje się poza zasięgiem oddziaływania dyrektora czy grona nauczycielskiego. W tej dziedzinie najwięcej do powiedzenia mają planiści i architekci, ale warto wnioskować o zapoznanie ich z opiniami pedagogów, zanim podejmą się wykonania projektu szkoły. Jest istotne, aby położenie budynku sprzyjało możliwie dobrej koncentracji uwagi ucznia. Optymalnie, aby szkoły znajdowały się w pobliżu lasu czy parku, tak aby uczniowie mieli możliwość spędzania przerw między lekcjami w przyjemnym otoczeniu. Widok z okna na drzewa też jest przyjemniejszy, mniej rozpraszający niż perspektywa ruchliwej ulicy. Jeśli nie mamy możliwości wpływu na usytuowanie budynku szkoły, zadbajmy przynajmniej o odizolowanie budynku od zewnętrznych czynników, np. przez wyciszenie ścian i okien oraz odizolowanie od obiektów zakłócających spokój.