Oswoić ADHD

Co oznacza nazwa ADHD?

W Polsce określając zespół objawów charakterystycznych dla pobudliwości psychoruchowej używa się dwóch nazw:

• amerykańskiej ADHD – Attention Deficyt Hiperactivity Disorder, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi,
• europejskiej - Hyperkinetic Disorder, czyli zespół hiperkinetyczny lub zaburzenie hiperkinetyczne.

ADHD jest to zaburzenie psychiczne okresu dzieciństwa, które prowadzi do istotnego upośledzenia funkcjonowania, co zwiększa ryzyko wystąpienia innych zaburzeń psychicznych takich jak zaburzenia zachowania i nadużywania substancji psychoaktywnych.

Jak często występuje ADHD?

ADHD występuje na całym świecie, we wszystkich kulturach, częściej u chłopców niż u dziewczynek. Ocenia się, że w grupie dzieci w wieku 7-13 lat częstość występowania sięga 3-5%, jednak tylko 20% dzieci z ADHD objętych jest specjalistyczną opieką.

ADHD może występować w trzech postaciach:

• podtyp z przewagą zaburzeń uwagi – częściej występuje u dziewczynek,
• podtyp z przewagą nadpobudliwości psychoruchowej i impulsywności,
• podtyp mieszany, który jest kombinacją dwóch pierwszych i jest najczęściej rozpoznawany.

Obraz ADHD zmienia się wraz z wiekiem. Początkowo objawia się nadruchliwością i impulsywnością, ale później dotyczy bardziej problemów z koncentracją i planowaniem złożonych zadań.

Jakie są przyczyny występowania ADHD?

Niegdyś uważano, że nadpobudliwość psychoruchowa związana jest z uszkodzeniem mózgu. Sugerują to nazwy używane przez lekarzy na określenie zespołu objawów np. zespół minimalnego uszkodzenia mózgu. Jednak nowoczesne metody badania układu nerwowego pozwalają stwierdzić, że w zdecydowanej większości przypadków ADHD nie jest wynikiem uszkodzenia tkanki mózgowej, ale opóźnionego dojrzewania niektórych struktur mózgu, które pracują mniej skutecznie niż u innych dzieci. Dokładne przyczyny ADHD nie są niestety do końca znane. Badania naukowe wskazują, że duży udział mają tutaj czynniki genetyczne. Oznacza to, że jeśli rodzice lub dziadkowie mieli ADHD, to wzrasta prawdopodobieństwo ADHD u dzieci. Wzrasta ono również, jeśli dziecko narażone jest na działanie niekorzystnych czynników środowiskowych np. komplikacje w okresie rozwoju płodowego lub ekspozycja na dym tytoniowy w czasie ciąży.

Na wystąpienie ADHD mogą mieć wpływ (ale nie muszą) takie czynniki jak np.: zaburzona relacja między rodzicami, rozwód, brak stałych norm i zasad, częste przeprowadzki oraz dieta, alergie pokarmowe, astma – czynniki te same w sobie nie wywołują ADHD, ale mogą nasilać jego objawy.p

Jak i kiedy objawia się ADHD?

Dla ADHD charakterystyczne są trzy grupy objawów:

• nadruchliwość – dzieci z ADHD nie potrafią pozostać w miejscu przez dłuższą chwilę, często wymachują kończynami, często biegają, skaczą w sytuacjach, gdy takie zachowanie jest niestosowne, mówią za dużo.
• impulsywność – dzieci nie mogą powstrzymać się od działania i działają natychmiast, nie czekając na odpowiedni moment lub akceptację otoczenia, np. bez zezwolenia opuszczają ławkę w czasie lekcji, mają trudności z zachowaniem ciszy, często przerywają lub przeszkadzają innym.
• zaburzenia uwagi – mają ogromne trudności w skupieniu się, rozpraszają je nawet najdelikatniejsze bodźce, często nie przywiązują wagi do szczegółów, sprawiają wrażenie, że nie słuchają tego, co się do nich mówi, nie kończą zadań, niechętnie angażują się w działania, które wymagają długotrwałego wysiłku umysłowego.

Niektórzy specjaliści twierdzą, że cech zespołu są zauważalne od chwili narodzin pod postacią wzmożonej wrażliwości, zaburzeń łaknienia i zmniejszonego zapotrzebowania na sen. Gdy dziecko zaczyna chodzić, jest bardziej ruchliwe od rówieśników. W okresie przedszkolnym dzieci, u których rozwija się ADHD, preferują zabawy ruchowe, siłowe, rywalizację, a codzienne czynności zabierają im więcej czasu, nawet drobne niepowodzenia wywołują u nich wybuchy złości.

Nadruchliwość, impulsywność i zaburzenia uwagi są już wyraźne między 5-7 rokiem życia dziecka, jednak często nie są zauważane przez otoczenie. Dlatego niekiedy rodzice i opiekunowie zwracają na nie uwagę, dopiero po rozpoczęciu przez dziecko nauki w szkole, kiedy ADHD zaczyna utrudniać naukę. Dziecku trudniej jest się dostosować do nowych zasad i prawie niemożliwe jest dla nich spokojne przesiedzenie 45 minut lekcji. Sprawiają one rodzicom i nauczycielom wiele problemów wychowawczych, ich nadruchliwość odbierana jest jako „złe wychowanie”, przypisuję się im złą wole i nieposłuszeństwo. Ich zachowanie może mieć także wpływ na kontakty interpersonalne z rówieśnikami, mimo, że dzieci z ADHD pragną tych kontaktów i poszukują możliwości zaprzyjaźnienia się.

ADHD jest chorobą, która w wielu przypadkach mija wraz z wiekiem. Do okresu dojrzewania u około 30% dzieci objawy ADHD zanikają, zaś w wieku dorosłym mijają u 50 – 70% osób.

Jak stawia się diagnozę?

Zdiagnozowanie ADHD nie jest łatwe, ponieważ opiera się całkowicie na obserwacji dziecka, nie ma żadnego badania laboratoryjnego, które potwierdziłoby diagnozę. Aby można było zdiagnozować ADHD, objawy muszą tworzyć pewien stały wzór zachowań dziecka, muszą występować co najmniej 6 miesięcy, w co najmniej dwóch środowiskach, w których funkcjonuje dziecko, oraz muszą mieć one wpływ na życie dziecka – tu odpowiedź na pytanie „czy objawy utrudniają dziecku życie i czy stają się źródłem problemów?” Rozpoznanie ADHD opiera się na obserwacji, ale powinno obejmować także wywiad z rodzicami i nauczycielami, rozmowę z dzieckiem, ocenę i pomiar aktywności ruchowej, ocenę i pomiar zaburzeń uwagi, badanie neurologiczne i EEG, badanie psychologiczne i ocenę ilorazu inteligencji.

Na jakie zachowania dziecka warto zwrócić uwagę:

• stale wierci się na krześle,
• macha rękami i nogami,