Brak promocji do następnej klasy? Złe oceny? Jak pomóc dzieciom znosić niepowodzenia?

Brak promocji do następnej klasy i złe oceny są jednym z głównych rodzajów jawnego niepowodzenia szkolnego. Polega ono na pozostawaniu ucznia w tej samej klasie w ciągu dwu lub więcej lat. Brak promocji jest wyrazem rozbieżności między wymaganiami szkoły a osiągnięciami ucznia. Konsekwencją drugoroczności – poza skutkami materialnymi – są silne przeżycia związane z niepowodzeniem, które wpływają na osobowość i dalsze losy ucznia.

Niepowodzenia szkolne charakteryzują się występowaniem wyraźnych rozbieżności między wymaganiami wychowawczymi i dydaktycznymi szkoły, a postępowaniem uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania. Niepowodzenia mogą mieć charakter ukryty bądź jawny:

• niepowodzenia ukryte – nauczyciele nie dostrzegają braków w wiadomościach i nawykach uczniów, mimo że braki tego rodzaju z punktu widzenia celów i programu nauczania istnieją rzeczywiście;
• niepowodzenia jawne– nauczyciel stwierdza określone braki w opanowanej przez ucznia wiedzy i w rezultacie ocenia wyniki jego pracy jako niedostateczne.

Jeśli ocena niedostateczna podsumowuje całoroczną pracę ucznia, musi on powtarzać klasę i staje się uczniem drugorocznym. Konsekwencją powtarzania klasy może być całkowite przerwanie przez ucznia nauki przed jej ukończeniem.

Główne przyczyny drugoroczności to:

• zły ogólny stan zdrowia ucznia,
• znaczne trudności w opanowaniu programu z niektórych przedmiotów, wynikające z obniżenia możliwości intelektualnych bądź zaburzeń funkcji percepcyjno-motorycznych,
• brak motywacji (negatywny stosunek do nauki),
• przedłużająca się nieobecność w szkole,
• brak odpowiedniej opieki nad uczniami z opóźnieniami w nauce ze strony nauczycieli i rodziców.

Skutkiem drugoroczności może być brak motywacji do dalszej pracy, zanik zainteresowania nauką, nieprzyjazny stosunek do otoczenia przekładający się na niewłaściwe zachowania, zahamowanie rozwoju umysłowego.

Jak pomóc dzieciom znosić niepowodzenia? Jak nie doprowadzać do powtarzania klasy?

Tak ogólnie sformułowany problem wymaga dokładnego przeanalizowania sytuacji dziecka, które wymaga pomocy. Należy rozpocząć od diagnozy (co spowodowało niepowodzenie?) i dostosować podejmowane działania do jej wyników. W ramach diagnozy trzeba rozważyć:

• jakie są możliwości intelektualne ucznia (bardzo dobre, przeciętne, obniżone),
• czy uczeń jest dyslektykiem,
• na jakim etapie szkolnej kariery się znajduje (nauczanie zintegrowane, przejście do klasy czwartej, klasy wyższe, nauka w gimnazjum),
• jaką pozycję uczeń zajmuje w zespole klasowym,
• jak wygląda jego sytuacja rodzinna,
• w jakich relacjach uczeń pozostaje z nauczycielami i innymi dorosłymi,
• jak kształtuje się jego samoocena,
• czy dziecko zna zasady i metody skutecznego uczenia się,
• jaka jest jego motywacja do nauki,
• kto i w jaki sposób może pomóc uczniowi (osoba odpowiedzialna i koordynująca oddziaływania).

Zależnie od wyników diagnozy podejmuje się odpowiednie działania. Powinny one obejmować środowisko szkolne i rodzinne ucznia, gdyż zazwyczaj nie ma jednej przyczyny słabych ocen, zaś zwiększenie obszaru działań zwiększa ich skuteczność.

W przypadku