Dylematy oceniania: Jak ustalać oceny klasyfikacyjne z poszczególnych przedmiotów i oceny zachowania sprawiedliwie i bez wprowadzania stresującej atmosfery?

Ocenianie uczniów jest jednym z najtrudniejszych i najniewdzięczniejszych zadań nauczyciela. Dlaczego tak trudno oceniać? Być może jest to spowodowane faktem, że oceniając, opieramy się na posiadanym systemie wartości, a dyskusja o wartościach jest wyzwaniem. Każdy nauczyciel ma swój sposób oceniania i co innego wysoko wartościuje u uczniów. W pedagogice polskiej stosowane są różne modele oceniania i trudno dyskutować o wyższości któregoś z nich nad pozostałymi. Wartościowy jest taki, który sprzyja rozwojowi uczniów i polepszaniu procesu ich kształcenia oraz jego efektywności. Każda szkoła dokonuje indywidualnie wyboru modelu oceniania, zgodnie ze swoją misją i zasobami.

Ocenianie nie jest wartością samą w sobie, powinno pełnić służebną rolę wobec procesu kształcenia. Wskazane jest, by sposób oceniania miał swoje źródło w misji i programie szkoły, korzystne więc jest przeanalizowanie, co chcemy osiągnąć, a następnie ustalić metody pracy i sposoby oceniania adekwatne do założonych celów. Zagadnienie oceniania szkolnego ogniskuje oczekiwania różnych osób i instytucji. Warto też pamiętać o coraz większej roli oceniania zewnętrznego i o systemie związanych z nim egzaminów.

Jak wskazuje B. Niemierko, ocenianie określić można jako proces edukacyjny oparty na sprawdzaniu osiągnięć uczniów. Ocena jako sąd wartościujący odnosi się do porównania wyniku sprawdzania z wymaganiami oraz do osobistego ustosunkowania się nauczyciela do tego wyniku. Łączy elementy utylitarne, tj. praktyczne posługiwanie się wymaganiami z elementami emocjonalnymi – uznaniem wartości. Ocena szkolna jest informacją o wyniku uczenia się wraz z komentarzem. Głównym adresatem informacji jest uczeń (ponadto w dalszej kolejności jego rodzice, władze szkolne, społeczność). Nauczyciel, oceniając posługuje się umowną skalą, przekazując uczniowi pewien znak (np. symbol matematyczny, słowo i in.). Uczeń powinien umieć odkodować ten znak i zamienić go w pełnowartościową informację. Ocenianie szkolne zawiera dwie składowe: ustalanie oraz komunikowanie oceny.

Wg badań R. I. Arends nauczyciel poświęca ocenianiu od 10 do 30% czasu lekcyjnego; do tego należy doliczyć jeszcze pracę związaną z ocenianiem wykonywaną przez niego po lekcjach. Dlaczego czynność ta pochłania mu tak wiele czasu? Musi on na bieżąco reagować na sytuację w klasie, zmieniać formy i metody pracy i dostosowywać je do aktualnych postępów i osiągnięć uczniów. Efektywna praca jest możliwa wtedy, gdy ocenianie dostarcza wartościowych informacji w sposób ciągły i są to informacje o poziomie osiągnięć uczniów i o ich tempie rozwoju.