"Problem" dzieci uzdolnionych...

Zdolny uczeń pozostaje często nieodkryty. Poświęcając dużo uwagi i czasu dzieciom sprawiającym trudności, nauczyciele nie zawsze dostrzegają potrzeby dzieci uzdolnionych i twórczych. Błędne jest przekonanie, że jeżeli dziecko jest zdolne, to poradzi sobie samo. Efektem takiego myślenia może być zmarnowanie niedostrzeżonego w porę talentu. Dobrze, by nauczyciele posiadali wiedzę o potrzebach zdolnego ucznia, specyfice jego funkcjonowania i możliwości wspomagania jego rozwoju.

Istnieją badania dowodzące, że nauczyciele mają dobry wgląd w zdolności uczniów i ich opinia jest trafnym wskaźnikiem przyszłych osiągnięć – mimo zdarzających się niekiedy błędów, wynikających z koncentrowania się na rzeczach istotnych jedynie z punktu widzenia nauczyciela. Nauczyciel ocenia możliwości dziecka na podstawie jego osiągnięć szkolnych, rozumianych jako postępy w nauce, szybkość przyswajania wiedzy, umiejętność jej zgłębienia – uczeń zdolny dokonuje tego szybciej niż inne dzieci. Uzupełniającym dla nauczyciela kryterium mogą być wyniki uzyskiwane przez ucznia w testach psychologicznych. Dzieci wybitnie zdolne szybciej się uczą, szybciej rozwiązują problemy, na ogół z łatwością wypowiadają się na różne tematy. Często dysponują głęboką wiedzą dotyczącą wąskiego, specyficznego tematu i mają specyficzne poczucie humoru.

Wysoki iloraz inteligencji nie wystarczy jednak, by określić dziecko jako wybitnie zdolne. Na pojęcie to składają się również inne elementy, tj. zdolności twórcze i szczególna motywacja. Zdolności twórcze to umiejętność wytwarzania oryginalnych pomysłów – a w oparciu o nie wytworów, które są nowe i niepowtarzalne. Oznacza to, że aktywność ucznia zdolnego zmierza w specyficznym kierunku, a jego osiągnięcia są niebanalne. Dziecko wybitnie zdolne odróżnia się od przeciętnego również szczególną motywacją – wynika ona u niego ze szczególnych zainteresowań i pasji, nie skupia się jedynie na uzyskiwaniu zewnętrznego uznania. Odniesienie sukcesu naturalnie zwiększa motywację do pracy, zachęca do poświęcenia się pewnym sprawom, rezygnacji z rozrywek, aby coś osiągnąć. Uczniowie o wybitnych osiągnięciach potrafią wysoko oceniać gratyfikację, która jest odległa w czasie lub tylko prawdopodobna, tj. umieją zrezygnować z doraźnych przyjemności na rzecz spraw o większej wartości, lecz wymagających czekania.

Interesująco kwestię uzdolnień rozwinął R. Sternberg, twórca teorii inteligencji sprzyjającej powodzeniu życiowemu. Wg tej teorii istnieją różne rodzaje inteligencji: analityczna, twórcza i praktyczna. Warto przy tej okazji zwrócić uwagę na te zdolności, które wykraczają poza sprawne funkcjonowanie procesów poznawczych (uwagi, pamięci itd.) i które są pomijane przy diagnozie możliwości intelektualnych. Inteligencja praktyczna decyduje o zadowoleniu z życia prywatnego i akceptacji przez innych. Błędem jest tworzenie np. przez rodziców warunków sprzyjających rozwojowi jedynie analitycznego elementu inteligencji i nadmierne chronienie dziecka przed problemami życia codziennego. Dorastając, uczestnicząc w konkretnych obszarach życia, trzeba się wykazać sprawnością wykonania całości zadań, umiejętnością gromadzenia środków na realizacje własnych zainteresowań oraz umiejętnością kontaktowania się z innymi. Szkoła powinna rozwijać umiejętności społeczne uczniów oraz dbać o rozwój ich sfery emocjonalnej. W tym celu warto organizować różnego typu zajęcia psychologiczne z zakresu komunikacji interpersonalnej, treningu twórczości, rozwiązywania konfliktów i inne.