Czytanie wrażeniowe jako jedna z metod kształtowania kompetencji językowych i społecznych małego dziecka
Opracowała: Małgorzata Swędrowska, trener, nauczyciel, moderator, szkoli nauczycieli i studentów kierunków pedagogicznych, prowadzi warsztaty literackie dla dzieci oraz baśniowe spotkania z książką w przedszkolach i szkołach
Małe dziecko uczy się siebie i otaczającego je świata poprzez bezpośrednie doświadczenia, w zabawie, w ruchu, przy użyciu możliwie wielu zmysłów. Jedną z metod poszerzania wiedzy o najbliższej dziecku rzeczywistości jest czytanie i słuchanie dobrych tekstów literackich. Książki i zawarte w nich wiersze, opowiadania, bajki oraz baśnie działają na wyobraźnię dzieci i są ważnym narzędziem wychowawczym, wspomagającym proces kreowania osoby dobrej, szczęśliwej, odpowiedzialnej i niezależnej.
„Czytanie to najskuteczniejszy i najtańszy sposób budowania zasobów wewnętrznych człowieka” – piszą założycielki Fundacji „ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom”, Irena Koźmińska i Elżbieta Olszewska, w książce Wychowanie przez czytanie. Osobiste zasoby wewnętrzne składają się z następujących predyspozycji człowieka: poczucia własnej wartości, empatii, sprawności językowej, umiejętności myślenia, zdolności koncentracji i swobody w komunikowaniu się. To wszystko kształtuje się podczas rozmów, zabaw i w czasie głośnego czytania. Ponadto człowiek mający wewnętrzne zasoby posiada mocny system wartości, motywację do działania i ciągłego doskonalenia się na drodze do pełni swego człowieczeństwa1. Podążając za informacjami pochodzącymi z kampanii „Cała Polska czyta dzieciom”, warto nadmienić, jak istotne w rozwoju dziecka jest systematyczne i zaangażowane czytanie na głos. Zaspokaja ono najważniejsze potrzeby emocjonalne dziecka, buduje więzi, wspiera rozwój psychiczny i duchowy, uczy języka i rozwija słownictwo, przygotowuje do samodzielnego czytania, kształtuje wyobraźnię i uczy koncentracji oraz jest znakomitą rozrywką i zapobiega uzależnieniu od wszechobecnych mediów2.
W przedszkolu czytanie powinno kojarzyć się dzieciom z przyjemnością i zabawą. Dorosły pracujący z dziećmi w tym szczególnym czasie rozwoju musi pamiętać o fizjologicznych uwarunkowaniach rozwojowych maluchów, a więc m.in. o słabej koncentracji uwagi, ogromnej potrzebie ruchu, wielkiej wrażliwości na wszelkie bodźce dochodzące z otoczenia oraz naturalnej ochocie do nauki wszystkiego, co bliskie i w atrakcyjny sposób podane.
Wykorzystując powyższe preferencje rozwojowe małych dzieci, autorka proponuje nowy sposób pracy z tekstem literackim napisanym dla najmłodszych, nazwany „czytaniem wrażeniowym”. Pojęcie to zrodziło się pod wpływem doświadczenia, jakie autorka nabyła w czasie spotkań literackich i warsztatów z książką w grupach dzieci w wieku żłobkowym, przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Grupa maluchów niesie z sobą ogromny ładunek energii, który może zostać spożytkowany w skrajny sposób: albo doprowadzi do eksplozji radości, albo do wybuchu chaosu i rozgardiaszu. Nauczyciel pracujący z małymi dziećmi musi więc poszukiwać coraz to nowych narzędzi, by uczyć grupę uważności, poczucia wspólnoty i odpowiedzialności za siebie i innych. Jest to możliwe dzięki czytaniu i przeżywaniu tekstów literackich. Fenomen zajęć czytelniczych objawi się jednak w pełnej krasie tylko wtedy, gdy mądry dorosły naturalnie przykuje uwagę dzieci do siebie i czytanego fragmentu oraz pozwoli swym podopiecznym na przeżycie bajki czy opowiadania poprzez ekspresję ruchową, zaangażowanie emocjonalne, doznania taneczne, rytmiczne i plastyczne.
