OPUBLIKOWANO: STYCZEŃ 2013

ZAKTUALIZOWANO: MAJ 2014

„Już potrafię” – program działań wspierająco-korygujących dla dzieci w wieku przedszkolnym

Opracowała: Elżbieta Bukowiecka-Górny dyrektor przedszkola, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, społeczny kurator sądu rodzinnego i nieletnich

Podstawa prawna:

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. z 2012 r. poz. 977).

Założenia programu

„Już potrafię” to program nastawiony na nietypowy charakter rozwoju dziecka w okresie przedszkolnym, głównie w wieku pięciu i sześciu lat. Jego celem jest podjęcie wszelkich kompleksowych i intensywnych działań wspierających, koncentrujących się na stymulowaniu rozwoju oraz wyrównywaniu różnic zaburzonych funkcji rozwojowych od chwili ich wykrycia do czasu podjęcia przez dziecko nauki w szkole.

Program zakłada dogłębną diagnozę rozwoju dziecka, czyli zebranie wszelkich informacji umożliwiających ocenę jego funkcjonowania w wieku pięciu i sześciu lat, a następnie udzielenie mu wsparcia poprzez odpowiednie zaplanowanie i zorganizowanie zajęć wspomagająco-korygujących rozwój. Właściwe opracowanie dokumentu – indywidualnego programu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym, a następnie jego realizacja pozwolą systematycznie usprawniać zaburzone procesy. W wyniku ukierunkowanej pracy z dzieckiem możliwe będzie osiągnięcie jego gotowości do podjęcia zadań szkolnych. Praca z podopiecznym będzie systematycznie dokumentowana i weryfikowana, stosownie do uzyskanych przez niego osiągnięć. Ostatni etap związany jest z oceną efektów pracy terapeutycznej po realizacji zamierzeń i zadań, czyli podsumowanie pracy odbytej z dzieckiem i rodziną poprzez zastosowanie techniki obserwacji, ankiet rodzicielskich czy analizy wytworów dziecka.

Cele i kierunki pracy z dziećmi potrzebującymi wsparcia w rozwoju

Prowadzenie pracy wspierająco-korygującej rozwój, zapobiegającej powstawaniu złych nawyków, dotyczy dzieci, które nie utrwaliły jeszcze niekorzystnych sposobów czytania i pisania. Prowadzi się je równolegle z normalnymi zajęciami w przedszkolu. Zasadniczym celem pracy terapeutycznej jest umożliwienie dziecku opanowania gotowości do nauki czytania i pisania, usprawnianie manualne oraz wspomaganie w rozwoju społeczno-emocjonalnym.

Podczas zajęć z dzieckiem realizowane będą działania terapeutyczne w zakresie:

1. Kształtowania gotowości do nauki czytania polegające na:

• doskonaleniu spostrzegawczości i pamięci wzrokowej,
• rozwijaniu wrażliwości i pamięci słuchowej oraz słuchu fonematycznego,
• doskonaleniu koordynacji wzrokowo-ruchowej,
• usprawnianiu orientacji przestrzennej, nabywaniu umiejętności określenia miejsca na kartce papieru,
• rozumieniu informacji zapisanych w formie uproszczonych rysunków i symboli,
• podejmowaniu prób kodowania wybranych treści za pomocą znaków.

2.        Rozwijania sprawności manualnej i grafomotorycznej.

3.        Wspomagania w zakresie rozwoju społecznego i emocjonalnego.

4.        Wspomagania rozwoju intelektualnego wraz z edukacją matematyczną.

Zadania nauczyciela-terapeuty:

1. Wszechstronne usprawnianie zaburzonych procesów psychomotorycznych w zakresie:

• spostrzegania wzrokowego, orientacji przestrzennej i koordynacji wzrokowo-ruchowej (np. ćwiczenia umiejętności różnicowania podobnych form, wydzielania części z całości obrazu wzrokowego, umiejętności rozpoznawania całości obrazu, rozpoznawania jego ukierunkowania) – ćwiczenia usprawniające muszą być prowadzone na różnorodnym materiale, także słowno-literowym.

2.        Umożliwienie dziecku opanowania sprawności manualnej podczas wykonywania codziennych czynności wymagających precyzyjnych ruchów dłoni oraz działalności plastyczno-konstrukcyjnej, tak aby dziecko mogło dostatecznie radzić sobie w tych czynnościach, poprzez:

• dostarczanie zabawek stymulujących rozwój manualny, np. klocków o różnym sposobie łączenia, układanek czy zabawek manipulacyjnych,
• wykonywanie różnorodnych prac ręcznych, ćwiczeń graficznych wprowadzających do pisania, czyli stosowanie ćwiczeń w malowaniu, kopiowaniu, odtwarzaniu gotowych wzorów, wodzeniu po liniach wzdłuż brzegów wyciętego szablonu, lepieniu, kreśleniu form kolistych, linii w ograniczonym polu, rysowanie wzorów literopodobnych, wyrywanie, naklejanie, nawlekanie koralików.

3.        Właściwe oddziaływanie psychoterapeutyczne:

• w pracy wspierająco-korygującej rozwój dziecka kładziemy duży nacisk na ćwiczenia koncentracji uwagi i zmniejszanie ogólnej pobudliwości; podstawowym warunkiem realizowania zadań terapeutycznych jest stworzenie atmosfery sprzyjającej dobremu samopoczuciu dziecka, życzliwy stosunek osoby prowadzącej zajęcia, jej opanowanie i spokojne działania.

Procedury prowadzenia zajęć wspierająco-korygujących – wskazówki dla nauczycieli

Podejmując pracę wspierająco-korygującą, należy mieć na uwadze, że konieczne jest dostosowanie jej do indywidualnych potrzeb dziecka. Należy systematycznie dobierać odpowiednie ćwiczenia oraz regulować czas trwania poszczególnych zajęć i etapów pracy. W pracy tej muszą być uwzględnione następujące zasady:

• pełna indywidualizacja pracy z każdym dzieckiem,
• stawianie zadań zgodnych z możliwościami dziecka i zapewnienie warunków do poprawnego wykonywania ćwiczeń,
• powolne, systematyczne przechodzenie od zadań łatwiejszych do trudniejszych, od prostszych do bardziej złożonych,
• zapewnienie warunków do utrwalenia prawidłowych umiejętności i likwidowanie niekorzystnych nawyków w kształtowaniu umiejętności czytania i pisania,
• dostosowanie czasu trwania poszczególnych ćwiczeń do wydolności dziecka,
• mobilizowanie do wykonywania zadań poprzez stosowanie różnorodnych ćwiczeń,
• stworzenie odpowiedniej atmosfery – osoba nauczyciela terapeuty, miejsce zajęć: gabinet.

Diagnoza przedszkolna

Zanim dziecko zostanie zakwalifikowane do zajęć indywidualnych lub grupowych w zakresie wspomagania i korygowania rozwoju lub na specjalistyczne zajęcia w zakresie pomocy psychologiczno-pedagogicznej, należy dokonać w przedszkolu diagnozy jego rozwoju. Diagnoza powinna być przeprowadzona na początku roku szkolnego, od września do – najpóźniej – listopada, i odnosić się do zawartych w podstawie programowej treści, takich jak:

• zachowania społeczne,
• rozpoznawanie i wyrażanie emocji,
• umiejętności matematyczne,
• poziom rozwoju mowy,
• percepcja słuchowa,
• percepcja wzrokowa,