Opublikowano: listopad 2012

Organizacja nauczania religii w przedszkolu niepublicznym

Opracował:dr Patryk Kuzior, prawnik

Podstawa prawna:

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 78 poz. 483 ze zm.),
• Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2 (Dz.U. z 1993 r. Nr 61 poz. 284 ze zm.),
• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 256 poz. 2572 ze zm.),
• Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 231 poz. 1965 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych (Dz.U. Nr 36 poz. 155 ze zm.),
• Porozumienie pomiędzy Polską Radą Ekumeniczną oraz Ministrem Edukacji Narodowej z dnia 4 lipca 2001 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych wymaganych od nauczycieli religii kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej (Dz.Urz. MEN z 2001 r. Nr 3 poz. 18).

Kwestia obecności nauki religii w systemie edukacji, zarówno w placówkach publicznych, jak i niepublicznych, jest zagadnieniem stale powracającym w debacie publicznej, budzącym różnego rodzaju kontrowersje i nierzadko mocno polaryzującym uczestników dyskursu. Co ciekawe, nie jest to specyfiką tylko naszego kraju, bo podobne dyskusje – z większą lub mniejszą intensywnością – toczą się także w innych państwach europejskich, choć trzeba przyznać, że punktem ciężkości bywają różne kwestie szczegółowe.

Nie powinno dziwić, że zagadnienie nauki religii budzi zainteresowanie ze strony prawa międzynarodowego. Jedną z fundamentalnych zasad wyznawanych przez społeczność międzynarodową jest wolność sumienia gwarantująca rodzicom prawo do rozstrzygania zarówno o religijnym, jak i moralnym wychowaniu swoich dzieci. Przyjmuje się, że system szkolny nie może narzucać rodzicom obcych im wartości bez względu na to, jak duża większość mieszkańców danego kraju przyjmuje te wartości jako swoją wiarę. Podkreśla się, że prawo rodziców musi być zagwarantowane nie tylko pod względem formalnym – gwarancje te muszą również działać w praktyce. Innymi słowy, zdecydowanie niepożądane są sytuacje, w których korzystanie z prawa do decydowania o wychowaniu religijnym determinowane jest jakąś presją, nawet jeśli ta przybierałaby nieformalny charakter.

Nauczanie religii w poglądach Trybunału w Strasburgu

Nim przejdziemy do konkretnych rozważań o organizowaniu nauki religii w przedszkolu niepublicznym, zatrzymajmy się jeszcze na chwilę przy poglądach wyrażanych w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, gdyż pozwalają one lepiej zrozumieć problemy, jakie mogą się pojawiać w praktyce. Otóż Trybunał postrzega wolność myśli, sumienia i wyznania uczniów, proklamowaną w art. 9 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i w art. 2 Protokołu nr 1 do tej Konwencji, jako źródło szczególnych obowiązków spoczywających na państwach będących stronami tejże konwencji. Rolą państwa jest zapewnienie istnienia „pluralizmu edukacyjnego”, będącego jednocześnie istotnym czynnikiem dobrobytu całego społeczeństwa demokratycznego. Postulatu tego – co należy podkreślić – nie realizuje samo istnienie szkolnictwa prywatnego, ale jest on w pełni urzeczywistniony, gdy pluralizm funkcjonuje w obrębie szkolnictwa państwowego.

Można powiedzieć, że Trybunał stoi na stanowisku, iż obowiązkiem władz publicznych jest stworzenie takiego systemu oświaty, który gwarantuje tzw. otwarte środowisko szkolne, zorientowane zdecydowanie na akceptację, a nie na odrzucenie, i to niezależnie od pochodzenia społecznego poszczególnych uczniów, ich wierzeń religijnych, przekonań czy etnicznych korzeni. W ramach tego środowiska dochodzi do spotkań różnych religii oraz przekonań filozoficznych i tylko w takim środowisku uczniowie mogą poznawać wzajemnie swoje tradycje i idee. Niebagatelną kwestią jest przy tym także i to, że prawdziwy pluralizm to nie tylko różne spojrzenia religijne, ale także perspektywy niereligijne.