STAN PRAWNY NA 29 LISTOPADA 2019 Przygotowanie budynku przedszkola do zimy Opracowała: Anna Torbicka, pedagog w zakresie pracy opiekuńczej i socjalno-wychowawczej. Zaktualizowała: Małgorzata Celuch, nauczycielka matematyki i informatyki z 21-letnim stażem; wicedyrektorka w zespole szkół, egzaminatorka, współorganizatorka międzyszkolnych zawodów matematycznych Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. z 2003 r. Nr 6 poz. 69 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 169 poz. 1650 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1065), • Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1186 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. z 2010 r. Nr 109 poz. 719 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie książki obiektu budowlanego (Dz.U. z 2003 r. Nr 120 poz. 1134). Okres zimowy ze względu na szczególne warunki atmosferyczne wymaga specjalnego przygotowania budynku przedszkolnego i należących do niego obiektów. Przygotowanie poprzedzone kontrolą obiektu i jego urządzeń pozwoli na bezpieczne i higieniczne korzystanie ze świadczonych przez przedszkole usług w zakresie wychowania i opieki przez cały okres zimowy. Zadania i odpowiedzialność dyrektora w zakresie BHP Ustawa Prawo oświatowe wskazuje na jedno z zadań dyrektora przedszkola, jakim jest zapewnienie bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez placówkę (art. 68 ust. 1 pkt 6). W związku z ww. zadaniem § 3 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach nakłada na dyrektora obowiązek dokonywania co najmniej raz w roku kontroli zapewniania bezpiecznych i higienicznych warunków korzystania z obiektów należących do przedszkola, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, oraz określenia kierunków ich poprawy. Dyrektor jako pracodawca ponosi również odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w przedszkolu (art. 207 § 1 Kodeksu pracy). Artykuł 213 § 2 k.p. stanowi, że obiekt budowlany, w którym znajdują się pomieszczenia pracy, powinien spełniać wymagania dotyczące BHP bezpieczeństwa i higieny pracy. Zgodnie z art. 214 § 2 k.p. pracodawca jest zobowiązany utrzymywać obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Ich utrzymanie wymaga okresowej kontroli. Kontrola dokonywana przed zimą jest niezbędna, aby zapewnić w przedszkolu bezpieczne i higieniczne warunki zarówno dla podopiecznych, jak i pracowników przedszkola. Na co zwrócić uwagę, sprawdzając budynek przed zimą? Rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach wskazuje, co należy sprawdzić podczas kontroli wykonywanej na terenie przedszkola: • czy ogrodzenie terenu przedszkola nie jest uszkodzone (§ 7 ust. 1), • czy na zewnątrz budynku znajduje się właściwe i sprawne oświetlenie (§ 7 ust. 2 pkt 1); zgodnie z § 14 ust. 4 Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie dojścia i dojazdy do budynku powinny mieć zainstalowane oświetlenie elektryczne zapewniające ich bezpieczne użytkowanie po zapadnięciu zmroku; zgodnie z § 64 ww. Rozporządzenia wejście do budynku i do każdej klatki schodowej powinno mieć elektryczne oświetlenie zewnętrzne, • czy nawierzchnia dróg, przejść, boisk jest równa (§ 7 ust. 2 pkt 2), • czy instalacja do odprowadzania ścieków i wody deszczowej jest sprawna (§ 7 ust. 2 pkt 3); zgodnie z § 122 ust. 2 Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie instalacja kanalizacyjna budynku powinna umożliwiać odprowadzanie ścieków oraz wód opadowych z tego budynku, jeżeli nie są one odprowadzane na teren działki, a także spełniać wymagania określone w Polskich Normach dotyczące tych instalacji: systemy kanalizacyjne powinny być wykonywane przy założeniu, że nie ma negatywnego oddziaływania na zdrowie i bezpieczeństwo dzieci ani pracowników przedszkola przez wycieki, zalewanie budynku ściekami, przedostawanie się do budynku toksycznych lub szkodliwych zapachów, skażenie wody pitnej; system kanalizacyjny powinien być wykonany w taki sposób, żeby chronić przed przedostawaniem się nieprzyjemnych zapachów, uszkodzeniem mechanicznym, zamarzaniem, zalewaniem, korozją, rozprzestrzenianiem się ognia; zgodnie z § 126 ust. 1 ww. Rozporządzenia dachy, a także zagłębienia przy ścianach zewnętrznych budynku powinny mieć odprowadzenie wody opadowej do wyodrębnionej kanalizacji deszczowej lub kanalizacji ogólnospławnej, a w przypadku braku takiej możliwości dopuszcza się odprowadzanie wód opadowych na własny teren nieutwardzony, do dołów chłonnych lub do zbiorników retencyjnych (§ 28 ust. 2 ww. Rozporządzenia); dachy i tarasy powinny mieć spadki umożliwiające odpływ wód opadowych i z topniejącego śniegu do rynien i wewnętrznych lub zewnętrznych rur spustowych (§ 319 ust. 1 ww. Rozporządzenia), • czy otwory kanalizacyjne, studzienki i inne zagłębienia na terenie przedszkola są zakryte odpowiednimi pokrywami lub trwale zabezpieczone w inny sposób (§ 7 ust. 3), • czy szlaki komunikacyjne wychodzące poza teren przedszkola są zabezpieczone w sposób uniemożliwiający bezpośrednie wyjście na jezdnię (§ 7 ust. 4), • czy w razie opadów śniegu przejścia na terenie przedszkola są oczyszczane ze śniegu i lodu oraz zabezpieczone przed poślizgiem (§ 7 ust. 5), • czy w pomieszczeniach sanitarno-higienicznych jest zapewniona ciepła i zimna bieżąca woda oraz środki higieny osobistej (§ 8 ust. 1), • czy urządzenia sanitarno-higieniczne są utrzymywane w czystości oraz w stanie pełnej sprawności technicznej (§ 8 ust. 2), • czy zapewnione jest właściwe ogrzewanie wewnątrz budynku (§ 9 ust. 1); zgodnie z § 132 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie przedszkole ze względu na swoje przeznaczenie wymaga ogrzewania, powinno zatem być wyposażone w instalację grzewczą lub inne urządzenia grzewcze; czy w związku z tym instalacja/urządzenia są sprawne; grzejniki i inne urządzenia odbierające ciepło z instalacji grzewczej powinny być zaopatrzone w regulatory dopływu ciepła (§ 134 ust. 4 ww. Rozporządzenia); w budynku zasilanym z sieci ciepłowniczej oraz w budynku z własnym (indywidualnym) źródłem ciepła na olej opałowy, paliwo gazowe lub energię elektryczną regulatory dopływu ciepła do grzejników powinny działać automatycznie, w zależności od zmian temperatury wewnętrznej w pomieszczeniach, w których są zainstalowane (§ 134 ust. 5 ww. Rozporządzenia); instalacje grzewcze zasilane z sieci ciepłowniczej powinny być sterowane urządzeniem do regulacji dopływu ciepła, działającym automatycznie, odpowiednio do zmian warunków klimatycznych (§ 134 ust. 7 ww. Rozporządzenia); w przedszkolu, w którym w sezonie grzewczym występują okresowe przerwy w użytkowaniu, instalacja grzewcza powinna być zaopatrzona w urządzenia pozwalające na ograniczenie dopływu ciepła w czasie tych przerw (§ 134 ust. 9 ww. Rozporządzenia), poszczególne części instalacji grzewczej powinny być wyposażone w armaturę umożliwiającą zamknięcie do nich dopływu ciepła i opróżnienie z czynnika grzejnego bez konieczności przerywania działania pozostałej części instalacji (§ 134 ust. 10 ww. Rozporządzenia); elementy wodnych instalacji grzewczych, narażone na intensywny dopływ powietrza zewnętrznego w zimie, powinny być chronione przed zamarzaniem i mieć, w miejscach tego wymagających, izolację cieplną, zabezpieczającą przed nadmiernymi stratami ciepła (§ 139 ww. Rozporządzenia), • czy wyposażenie kuchni i jadalni znajduje się we właściwym stanie technicznym, który zapewni jego bezpieczne używanie (§ 10 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach), • czy jest odpowiednie pomieszczenie (tj. jadalnia lub inne wydzielone do tego celu pomieszczenie), w którym mogą być spożywane gorące posiłki (§ 10 ust. 2 ww. Rozporządzenia), • jaki jest stan okien, czy jest możliwość wietrzenia sal, w których odbywają się zajęcia, podczas przerw lub w trakcie zajęć, jeżeli zajdzie taka potrzeba (§ 12 ww. Rozporządzenia); zgodnie z § 155 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie okna w pomieszczeniach przedszkolnych niewyposażonych w wentylację mechaniczną lub klimatyzację, w celu okresowego przewietrzania, powinny mieć konstrukcję umożliwiającą otwieranie co najmniej 50 proc. powierzchni wymaganej dla danego pomieszczenia, • czy stopnie schodów nie są śliskie (§ 16 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach), • czy w pomieszczeniach, w których odbywają się zajęcia, są spełnione warunki grzewcze, tj. temperatura co najmniej 18°C (§ 17 ust. 1 ww. Rozporządzenia); trzeba pamiętać, że jeżeli nie jest możliwe zapewnienie takiej temperatury, dyrektor zawiesza zajęcia na czas oznaczony, powiadamiając o tym organ prowadzący (§ 17 ust. 2 ww. Rozporządzenia), • czy w pomieszczeniach, w których odbywają się zajęcia, oraz w pokoju nauczycielskim znajdują się apteczki wyposażone w środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy i instrukcję udzielania pierwszej pomocy (§ 20 ww. Rozporządzenia), • czy w przedszkolu są nauczyciele przeszkoleni w zakresie udzielania pierwszej pomocy (§ 21 ww. Rozporządzenia), • czy na placu zabaw znajduje się tablica informacyjna określająca zasady bezpiecznego korzystania z placu zabaw (§ 31 ust. 6 ww. Rozporządzenia), • czy obiekty i urządzenia służące dzieciom do zabawy są sprawne, nieuszkodzone (§ 31 ust. 6 ww. Rozporządzenia). Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy wskazuje na kolejne elementy obiektów przedszkolnych, o które należy zadbać przed zimą i na które należy zwrócić szczególną uwagę podczas okresowej kontroli: • czy na terenie przedszkola drogi komunikacyjne, drogi dla pieszych, dojazdy pożarowe są oznakowane zgodnie z Polskimi Normami (§ 4 ust. 1); czy są utrzymane w stanie niestwarzającym zagrożeń dla podopiecznych i pracowników, • czy drogi i przejścia mają urządzenia lub inne rozwiązania techniczne zapewniające odprowadzanie wód opadowych (§ 4 ust. 4), • czy miejsca niebezpieczne na przejściach zagrażające potknięciem się, upadkiem lub uderzeniem (np. stopnie) są pomalowane barwami bezpieczeństwa zgodnie z wymienionymi wcześniej Polskimi Normami (§ 6 ust. 4), • czy drogi, przejścia dla pieszych i dojazdy pożarowe są oznaczone w taki sposób, aby nie były zastawiane materiałami, środkami transportu, sprzętami ani innymi przedmiotami (§ 7 ust. 1), • czy są zapewnione drogi ewakuacyjne ze wszystkich pomieszczeń obiektu przedszkolnego, w których mogą przebywać podopieczni i pracownicy, umożliwiające szybkie wydostanie się osób na otwartą przestrzeń (§ 9 ust. 1), • czy jest zapewniona dostateczna ilość wody zdatnej do picia oraz do celów higieniczno-sanitarnych, gospodarczych i przeciwpożarowych (§ 13 ust. 1); zgodnie z § 13 ust. 2 ilość wody do celów higieniczno-sanitarnych przypadająca dziennie na każdego pracownika jednocześnie zatrudnionego nie może być mniejsza niż 30 l; niezależnie od tej ilości musi być zapewniona woda niezbędna do utrzymania czystości pomieszczeń i terenu przedszkola w ilości co najmniej 1,5 l na dobę na każdy metr kwadratowy powierzchni podłogi wymagającej zmywania, • czy pomieszczenia pracy oraz sale, w których odbywają się zajęcia, nie wymagają remontu bądź konserwacji w celu zachowania wymagań bezpieczeństwa i higieny (§ 14), • czy wentylacja nie powoduje przeciągów, wyziębień lub przegrzania pomieszczeń (§ 35 ust. 2). Obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej Dyrektor przedszkola, pamiętając o obowiązkach w zakresie ochrony przeciwpożarowej, zgodnie z § 4 ust. 2 Rozporządzenia w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów podczas kontroli powinien także zwrócić uwagę na: • utrzymywanie urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w stanie pełnej sprawności technicznej i funkcjonalnej, • wyposażanie obiektów przeciwpożarowych w wyłączniki prądu zgodnie z przepisami prawa budowlanego, • umieszczanie w widocznych miejscach instrukcji postępowania na wypadek pożaru wraz z wykazem telefonów alarmowych, • oznakowanie znakami zgodnymi z Polskimi Normami m.in. dróg i wyjść ewakuacyjnych (np. kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej oznakowany znakiem kwadratowym na tle zielonym z białym fosforescencyjnym i zielonym symbolem; jest to znak stosowany nad drzwiami skrzydłowymi, które są wyjściami ewakuacyjnymi), miejsca usytuowania urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic, miejsca usytuowania elementów sterujących urządzeniami przeciwpożarowymi, drabin ewakuacyjnych, rękawów ratowniczych, miejsca zbiórki do ewakuacji, miejsca lokalizacji kluczy do wyjść ewakuacyjnych, drzwi przeciwpożarowych, dróg pożarowych. Dokumentacja Zgodnie z § 3 ust. 2 Rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach z ustaleń kontroli sporządza się protokół, który podpisują osoby biorące w niej udział. Kopię protokołu dyrektor przekazuje organowi prowadzącemu. Ponadto zgodnie z art. 64 ust. 1 Ustawy Prawo budowlane właściciel lub zarządca przedszkola jest zobowiązany prowadzić książkę obiektu budowlanego stanowiącą dokument przeznaczony do zapisów dotyczących przeprowadzanych badań i kontroli stanu technicznego, remontów i przebudowy w okresie użytkowania przedszkola. Jak mówi art. 64 ust. 3 ww. Ustawy, protokoły z kontroli budynku przedszkola, oceny i ekspertyzy dotyczące jego stanu technicznego powinny być dołączone do książki obiektu budowlanego. Zima, czyli co z odśnieżaniem? Zimą przedszkole z pewnością musi zatrudnić osobę, która będzie odpowiedzialna m.in. za zrzucanie śniegu z dachów. Zgodnie z § 80 Rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy jest to praca szczególnie niebezpieczna. Dyrektor przedszkola (§ 81 Rozporządzenia) będzie musiał określić szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy jej wykonywaniu, a zwłaszcza zapewnić: bezpośredni nadzór nad pracą wyznaczonej w tym celu osoby, odpowiednie środki zabezpieczające oraz instruktaż obejmujący imienny podział pracy, kolejność wykonywania zadań i wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach. Zgodnie z § 105 ust. 1 Rozporządzenia pracą na wysokości jest praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1 m nad poziomem podłogi lub ziemi. Zgodnie z § 105 ust. 2 pracą na wysokości nie jest praca na powierzchni, niezależnie od wysokości, na jakiej się znajduje, jeżeli powierzchnia ta jest osłonięta ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oszklonymi oknami bądź jest wyposażona w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości. W myśl § 106 ust. 2 Rozporządzenia należy zastosować skuteczne środki ochrony pracownika przed upadkiem z wysokości, odpowiednie do rodzaju i warunków wykonywania pracy. Praca związana z usuwaniem zalegającego śniegu powinna być zorganizowana i wykonywana w taki sposób, aby pracownik nie był zmuszony do wychylania się poza obrys urządzenia, na którym stoi (§ 107 Rozporządzenia). Zgodnie z prawem budowlanym Ustawa Prawo budowlane nakłada na właściciela lub zarządcę przedszkola (i każdego innego obiektu budowlanego) obowiązki kontroli związane ze sprawdzeniem co najmniej raz w roku stanu technicznego budynku. Mówi o tym art. 62 ust. 1 pkt 1. Kontrola powinna polegać na sprawdzeniu stanu technicznego: • elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu, • instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska, • instalacji gazowych oraz przewodów kominowych (dymowych, spalinowych i wentylacyjnych). Obiekty budowlane powinny być w czasie ich użytkowania poddawane przez właściciela lub zarządcę kontroli bezpiecznego użytkowania obiektu każdorazowo w przypadku wystąpienia czynników zewnętrznych oddziałujących na przedszkole, związanych z działaniem człowieka lub sił natury, takich jak: wyładowania atmosferyczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, osuwiska ziemi, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, w wyniku których następuje uszkodzenie obiektu budowlanego lub bezpośrednie zagrożenie takim uszkodzeniem, mogące spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska (art. 62 ust. 1 pkt 4 ww. Ustawy). Zgodnie z art. 62 ust. 1a Ustawy w trakcie takiej kontroli należy dokonać sprawdzenia wykonania zaleceń z poprzedniej kontroli. Wyżej wskazane kontrole przeprowadzają osoby posiadające uprawnienia budowlane w odpowiedniej specjalności (art. 62 ust. 4 Ustawy). Kontrole stanu technicznego instalacji elektrycznych, piorunochronnych, gazowych i urządzeń chłodniczych mogą natomiast przeprowadzać osoby posiadające kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacją urządzeń, instalacji oraz sieci energetycznych i gazowych (art. 62 ust. 5 Ustawy). Kontrolę stanu technicznego przewodów kominowych powinny przeprowadzać osoby posiadające kwalifikacje mistrza w rzemiośle kominiarskim oraz osoby posiadające uprawnienia budowlane odpowiedniej specjalności – w odniesieniu do przewodów dymowych oraz grawitacyjnych przewodów spalinowych i wentylacyjnych (art. 62 ust. 6 pkt 1–2 Ustawy). Podsumowanie Wymienione w artykule zagadnienia są wskazówką, na co należy zwrócić szczególną uwagę podczas przygotowania budynku i jego otoczenia do zimy. Solidna kontrola pozwoli rzetelnie przygotować placówkę, uniknąć kosztów napraw w razie awarii, co z pewnością przełoży się na zapewnienie bezpiecznych warunków korzystania z niej.