OPUBLIKOWANO: CZERWIEC 2013
ZAKTUALIZOWANO: 16 MARCA 2018
Procedura „Niebieskie Karty” w przedszkolu niepublicznym
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2204 ze zm.),
- Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1390),
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” (Dz.U. z 2011 r. Nr 209 poz. 1245).
Podstawę prawną interwencji w rodzinie w związku z uzasadnionym podejrzeniem stosowania przemocy stanowi Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Wyznacza ona ogólne działania podejmowane w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie wobec osób nią dotkniętych oraz wskazuje, jakie czynności należy podjąć wobec stosujących przemoc. Zgodnie z art. 9d ust. 4 Ustawy w przypadku powzięcia, w toku prowadzonych czynności służbowych lub zawodowych, podejrzenia stosowania przemocy wobec członków rodziny lub w wyniku zgłoszenia dokonanego przez członka rodziny albo przez osobę będącą świadkiem przemocy podjęcie działań powinno odbywać się w oparciu o procedurę „Niebieskie Karty”.
Obowiązek realizacji tej procedury nałożony został również na przedstawicieli oświaty, przy czym ustawodawca zdecydował się włączyć ich w pomaganie osobom dotkniętym przejawami agresji, nie dokonując rozróżnienia na placówki publiczne i niepubliczne. Dyrekcja i nauczyciele – w tym także zatrudnieni w przedszkolach niepublicznych – dysponują na ogół szeroką wiedzą o swoich wychowankach oraz ich rodzinach i często bywają jedynymi osobami zdolnymi do rozpoznania istnienia przejawów agresji w domach podopiecznych, dlatego z dniem wejścia w życie Rozporządzenia w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta”, tj. od dnia 18 października 2011 r., nie tylko uczestniczą oni w systemie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, ale przede wszystkim zobowiązani są stosować procedurę „Niebieskie Karty”.
Przemoc w rodzinie
Ustawodawca wskazuje, że działania w ramach procedury podejmuje się w przypadku uzasadnionego podejrzenia zaistnienia przemocy w rodzinie. Wyjaśnienia wymaga zatem, co należy rozumieć pod pojęciem „przemoc”, a także co oznacza użyte w przepisie Ustawy wyrażenie „rodzina”. Definicję legalną przemocy zawiera treść art. 2 pkt 2 Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, zgodnie z którą przemoc w rodzinie to jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, naruszające prawa lub dobra członka rodziny albo innej wspólnie zamieszkującej bądź wspólnie gospodarującej osoby, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, oraz powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne.
Przemoc może przybierać rozmaite formy. Wyróżnia się jej kilka głównych rodzajów: fizyczną (np. bicie, uderzanie, szturchanie, policzkowanie, szczypanie, popychanie, wykręcanie rąk, kopanie), psychiczną (np. upokarzanie, poniżanie, wyśmiewanie, stałe poddawanie krytyce, obrzucanie wyzwiskami, izolowanie od kontaktów z innymi ludźmi, kontrolowanie, nękanie), seksualną (np. wymuszanie wszelkiego rodzaju niechcianych zachowań w celu zaspokojenia potrzeb seksualnych sprawcy, obnażanie się w obecności osoby poszkodowanej, odbywanie z nią lub w jej obecności stosunków seksualnych, zmuszanie do ich odbywania z osobami trzecimi), ekonomiczną, zaniedbanie (np. ciągłe niezaspokajanie podstawowych potrzeb fizycznych i emocjonalnych członka rodziny; w przypadku dzieci zaniedbanie może polegać na niezapewnieniu im wyżywienia, niedbaniu o ich higienę, niezapewnieniu opieki medycznej i braku zainteresowania ich sprawami).
Ustawodawca w treści art. 2 pkt 2 Ustawy definiuje pojęcie członka rodziny, wskazując, że jest nim osoba najbliższa w rozumieniu art. 115 § 11 Kodeksu karnego, a także inna osoba wspólnie zamieszkująca lub gospodarująca. Natomiast, zgodnie z treścią art. 115 § 11 k.k., osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, jak również osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. W myśl definicji zawartej w Ustawie o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie osobami najbliższymi nie są więc ciocia, wujek, kuzynostwo, chyba że wspólnie zamieszkują z osobą doznającą przemocy.
Pojęcie członka rodziny ma zasadnicze znaczenie dla wszczęcia procedury „Niebieskie Karty”. Jeśli w czasie przeprowadzonych przez przedszkole działań podejrzanym o stosowanie przemocy będzie znajomy rodziny, np. kolega ojca stosujący przemoc seksualną wobec dziecka, to placówka nie będzie uprawniona do zastosowania tej procedury, będzie ona jednak zobowiązana do powiadomienia prokuratury lub policji o możliwości popełnienia przestępstwa.
Zgoda i jej brak
Zgodnie z art. 9d Ustawy działania przewidziane w procedurze „Niebieskie Karty” są podejmowane niezależnie od tego, czy osoba dotknięta przemocą wyrazi na to zgodę. Nauczyciele w przedszkolu muszą być przygotowani na to, że w niektórych przypadkach mogą spotkać się nie tylko z odmową ze strony osoby doświadczającej agresji, ale nawet z jej wyraźnym sprzeciwem wobec wszczęcia oraz prowadzenia procedury. Przepisy Ustawy
