Jak wspomagać dziecięce talenty
Mądry, zdolny, szczęśliwy przedszkolak - jak rozwijać dziecięce talenty, co robić, by pomóc, a nie zaszkodzić? Prelekcja dla rodziców i nauczycieli dzieci przedszkolnych
Każde dziecko rodzi się z wieloma możliwościami, do których zaliczane są również zdolności. Przeważająca większość dzieci jest uzdolniona, różnią się one jednak rodzajem zdolności i wielkością potencjałów, które w późniejszym okresie życia umożliwiają maksymalny dla danego dziecka poziom rozwoju zdolności.
Zróżnicowanie biologiczne występujące na początku życia zwiększa się znacznie w trakcie rozwoju dziecka. Uwarunkowania środowiskowe i osobowościowe dzieci mogą spowodować ich nierównomierny rozwój.
Każdy rodzic chce, by jego dziecko było mądre, wytrwałe, sumienne, pracowite, samodzielne, odpowiedzialne, a do tego jeszcze śpiewało, tańczyło, znało języki obce, uprawiało sporty i w tym wszystkim odnosiło sukcesy. Życie jednak weryfikuje te oczekiwania. Zadaniem zarówno rodziców, jak i wychowawców jest przede wszystkim stworzenie dziecku możliwości poznania jak największej liczby różnych formatywności, tak aby samo poczuło, co jest mu bliskie, co je cieszy i fascynuje. Wtedy będzie możliwość rozpoznania potencjalnych zdolności dziecka.
Nie należy dziecka zmuszać do robienia rzeczy na siłę, do czegoś wbrew jego wrodzonym możliwościom, które będą ujawniać się powoli i stopniowo. Czasem trzeba cierpliwie poczekać, dobrze obserwować, by umiejętnie uchwycić zainteresowania dziecka.
Z różnorodnych doświadczeń, sprawności i upodobań dziecko z czasem wybierze dla siebie te, które będą sprawiać mu najwięcej przyjemności. Wtedy odda się im bez reszty. Może to będzie rysowanie, liczenie, skakanie, gra na instrumencie, taniec…? Czasem to będzie pasja na chwilę, a czasem na całe życie.
Czym zatem są zdolności, jak je rozpoznać i rozwijać?
Zdolności są definiowane jako indywidualne możliwości skutecznego działania w różnych sytuacjach lub też jako maksymalne możliwości człowieka - czyli górna granica poziomu sprawności działania, którą może on osiągnąć, jeśli stworzymy optymalne warunki i zapewnimy odpowiednią stymulację.
Wśród zdolności możemy wyróżnić:
- Zdolności ogólne, czyli możliwość wykonywania wielu różnorodnych czynności
- Zdolności specjalne, czyli wykonywanie ściśle określonych czynności
W przedszkolu mamy do czynienia ze zdolnościami "aktualnymi" lub "realizacyjnymi" , czyli takimi, które ujawniają się w konkretnych działaniach dziecka.
Dzieci przedszkolne bezustannie dokonują odkryć rzeczy i zjawisk nieznanych i zupełnie nowych. Wspieranie rozwoju dzieci potencjalnie uzdolnionych polegać powinno na ich stałej aktywizacji poprzez przydział ciekawych, różnorodnych i o zwiększonym stopniu trudności zadań, a eliminowaniu czynności mechanicznych i pracochłonnych - raczej hamujących niż rozwijających zdolności.
Bywa, że indywidualne cechy dziecka nie są w porę odkryte i nie rozwijają się. Dochodzi wówczas do marnotrawienia największego kapitału - zdolności twórczych. Zbyt późno odkryte zdolności i uzdolnienia uniemożliwiają ich szczytowy rozwój. Zatem ogromne znaczenie ma posiadanie wiedzy na temat rozwojowych aspektów zdolności po to, aby już od najwcześniejszego okresu życia dziecka umieć je rozpoznać i rozwijać. Często zachodzi nieporozumienie w zakresie rozumienia konieczności wspierania rozwoju dziecka.
Zdarza się, iż skupiamy się na rozwoju intelektualnym dziecka, zostawiając na dalszym planie inne aspekty. A przecież dziecko musi rozwinąć się także fizycznie, wykształcić swoją osobowość, emocjonalność i umiejętności społeczne, by stać się dojrzałym, rozumiejącym siebie i innych człowiekiem.
Bez względu na dziedzinę uzdolnień psychologowie wyodrębniają kilka cech charakteryzujących potencjalnie uzdolnione dziecko.
Są to:
- Preferowanie towarzystwa dorosłych, częste zadawanie pytań, przysłuchiwanie się rozmowom i zabieranie głosu w dyskusji (jeżeli wynika to ze sposobu wychowania czy braku towarzystwa rówieśników, nie ma związku ze zdolnościami)
- Łatwa koncentracja, wzmożona umiejętność skupiania uwagi (postrzegana jako "zapominanie o świecie")
- Szybkie znudzenie, niechęć do powtarzania tych samych rutynowych czynności
- Samodzielność i niezależność w organizowaniu własnej aktywności, niechęć do podporządkowania się w grupie
- Ciekawość świata, bogactwo słownictwa, duża wyobraźnia, zadawanie wielu pytań, samodzielne wyszukiwanie problemów do rozwiązania.
