STAN PRAWNY NA 16 LIPCA 2019 Koncepcja funkcjonowania i rozwoju placówki oświatowej Opracowała: Małgorzata Celuch, nauczycielka, wicedyrektor szkoły; zaktualizował: Roman Lorens, konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły, lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół; autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1457 ze zm.), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora publicznego przedszkola, publicznej szkoły podstawowej, publicznej szkoły ponadpodstawowej lub publicznej placówki oraz trybu pracy komisji konkursowej (Dz.U. z 2017 r. poz. 1587), • Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 29 marca 2018 r. w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora publicznej szkoły artystycznej lub publicznej placówki zapewniającej opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania oraz trybu pracy komisji konkursowej (Dz.U. z 2018 r. poz. 694), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1658). Decydując się na przystąpienie do konkursu na stanowisko dyrektora szkoły lub placówki, należy przygotować wszystkie wymagane dokumenty. Spośród nich można wymienić dwa, których stworzenie z pewnością zajmie każdemu kandydatowi wiele czasu i energii. Są to: uzasadnienie przystąpienia do konkursu oraz koncepcja funkcjonowania i rozwoju placówki. Wymóg dostarczenia tych dokumentów przed rozpoczęciem konkursu wymieniony jest w § 1 ust. 2 pkt 4a Rozporządzenia w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora (…). Czym jest koncepcja funkcjonowania i rozwoju placówki? Koncepcja jest ogólnym planem działania określającym kierunki rozwoju, priorytety i podstawowe cele, jakie zostaną wyznaczone i będą realizowane w ciągu kilku najbliższych lat. Koncepcja pracy placówki to strategia działań na wyznaczony okres, a celem jej tworzenia jest m.in. znalezienie odpowiedzi na pytania: 1. Jaką pozycję zajmuje obecnie szkoła i jakie są możliwości poprawy tej pozycji? 2. Jakie są możliwości rozwoju szkoły na różnych płaszczyznach jej funkcjonowania? 3. Co utrudnia poprawę obecnej pozycji szkoły? 4. Podjęcie jakich czynności i działań może wpłynąć na poprawę sytuacji szkoły? Najkrócej plan koncepcji można ująć w trzech krokach: 1. Gdzie jesteśmy, czyli jaka jest obecna sytuacja placówki? 2. Dokąd zmierzamy, czyli jakie są plany i cele? 3. Jakimi środkami, sposobami zamierzamy je osiągnąć? Znaczenie koncepcji Znaczenie koncepcji funkcjonowania i rozwoju placówki dla kandydata na dyrektora już na etapie trwania konkursu podkreśla § 5 ust. 2 ww. Rozporządzenia, zgodnie z którym komisja konkursowa, po rozmowie z każdym z kandydatów dopuszczonych do postępowania konkursowego, dokonuje ich merytorycznej oceny. Podlega jej w szczególności przedstawiona przez kandydata koncepcja funkcjonowania i rozwoju publicznego przedszkola, publicznej szkoły lub publicznej placówki. Dobrze stworzona, przemyślana koncepcja funkcjonowania i rozwoju szkoły najpełniej świadczy o kandydacie na dyrektora. Jest nie tylko potwierdzeniem kwalifikacji czy wykształcenia, ale także obrazuje, jakie są plany kandydata na dyrektora w odniesieniu do placówki, którą zamierza kierować, jaka jest szansa na prawidłowe funkcjonowanie i jak najlepszy rozwój szkoły pod kierunkiem takiego dyrektora, jakie kandydat ma pomysły, jaką znajomością prawa i specyfiki placówki dysponuje. Przygotowując się do konkursu, należy więc szczególnie dużo czasu i energii poświęcić na stworzenie możliwie najlepszej koncepcji pracy, gdyż z dużym prawdopodobieństwem może to zadecydować o wynikach konkursu. Jeśli osoba, która wygrała konkurs, uzyska pozytywną opinię rady pedagogicznej w kwestii przedstawionej przez siebie koncepcji pracy stworzonej przed przystąpieniem do konkursu, jej koncepcja może stać się obowiązująca w szkole. Należy wówczas pamiętać, że koncepcja pracy szkoły powinna być ukierunkowana na rozwój uczniów i, w razie zaistnienia potrzeby, analizowana oraz modyfikowana. Musi być także znana i akceptowana przez uczniów oraz ich rodziców. Czynności wstępne poprzedzające stworzenie koncepcji Im więcej wiedzy o placówce, środowisku lokalnym, prawie oświatowym i kierunkach polityki oświatowej będzie posiadał kandydat na dyrektora, tym większa jest szansa na stworzenie dobrej koncepcji. Najlepiej zacząć od zdobycia informacji na temat samej placówki: • jakie ma mocne i słabe strony, • jakie są problemy i z czego one wynikają, • jakie są sukcesy, • w jakim kierunku zmierza dotychczasowy rozwój i jakie napotyka trudności, • jakie są oczekiwania środowiska lokalnego, zwłaszcza uczniów i ich rodziców (ewentualnie – z czego wynika ich niezadowolenie). W tej kwestii ułatwione zadanie mają kandydaci, którzy ubiegają się o stanowisko dyrektora ponownie lub są pracownikami tej szkoły. Będąc częścią placówki, mają pełną wiedzę na temat jej funkcjonowania. Osobom z zewnątrz jest znacznie trudniej, muszą w tej sytuacji w większym stopniu kierować się ogólnymi zasadami dotyczącymi: • właściwego funkcjonowania nowoczesnej szkoły, • efektywnego przebiegu pracy z uczniem, • umiejętności, jakie powinien posiadać absolwent szkoły. Kandydat z zewnątrz ma jednak możliwość zapoznania się z zasadami funkcjonowania szkoły, np. posiada prawo wglądu do takich dokumentów jak statut szkoły. Może znaleźć wiele informacji na stronie internetowej placówki, na jej BIP-ie, a także na stronach organu prowadzącego oraz organu pełniącego nadzór pedagogiczny. Kopalnią wiedzy na temat szkoły mogą być upublicznione wyniki ewaluacji zewnętrznej. Każdy obywatel ma też prawo zwrócenia się do szkoły z prośbą o udzielenie informacji publicznej, może więc uzyskać informacje dotyczące np. przemocy w szkole, bójek na jej terenie, interwencji policji i wielu innych zagadnień związanych z jej funkcjonowaniem. Pozwoli to na rozeznanie się w temacie przestępczości w placówce i potrzeb wprowadzenia zmian w zakresie jej przeciwdziałania oraz w zakresie innych zagadnień, które kandydat na dyrektora uzna za potrzebne w tworzeniu koncepcji pracy szkoły. Kandydat na stanowisko dyrektora zazwyczaj przygotowuje koncepcję na okres pięciu lat, gdyż zgodnie z zapisami Ustawy o systemie oświaty tyle trwa kadencja na tym stanowisku. Pięć lat to długi okres, szczególnie jeśli trzeba go zaplanować z tak dużym wyprzedzeniem. Powinno to skłonić każdego z kandydatów do zapoznania się ze zmianami w szkolnictwie, z projektami ustaw i rozporządzeń, kierunkami polityki oświatowej, w tym również lokalnej, aby uwzględnić je w swoich planach funkcjonowania i rozwoju szkoły. Warto także zwrócić uwagę na potrzeby środowiska lokalnego i jego oczekiwania w odniesieniu do placówki, w której stanowisko dyrektora jest obsadzane. Przykład Schemat koncepcji funkcjonowania i rozwoju szkoły 1. Krótka charakterystyka szkoły. 2. Mocne strony szkoły. 3. Słabe strony szkoły. 4. Perspektywy rozwoju szkoły z uwzględnieniem zjawisk demograficznych i społecznych. 4.1. Zarządzanie i organizacja szkoły. 4.2. Wychowanie i opieka. 4.3. Kształcenie. 5. Podsumowanie. Sposób postępowania ze zgromadzonymi informacjami Zgromadzonych na temat placówki informacji z pewnością będzie wiele. Wobec tego niezmiernie ważne okaże się właściwe z nimi postępowanie: pogrupowanie w zależności od ich wagi i przydatności oraz odpowiednie wykorzystanie. Do tego celu świetnie nadaje się metoda analizy SWOT, która zebrane informacje pozwala uporządkować ze względu na: • S (strengths) – mocne strony: wszystko to, co stanowi atut, zaletę szkoły, • W (weaknesses) – słabe strony: wszystko to, co stanowi słabość, wadę, • O (opportunities) – szanse: wszystko to, co stwarza szansę korzystnej zmiany, • T (threats) – zagrożenia: wszystko to, co stwarza niebezpieczeństwo zmiany niekorzystnej. W metodzie tej informacja, która nie może być poprawnie zakwalifikowana do żadnej z czterech grup, jest w dalszej analizie pomijana jako strategicznie nieistotna. Następnym krokiem po przeprowadzeniu analizy powinno być sformułowanie wniosków wynikających ze zgromadzonych informacji oraz płynących z nich konsekwencji dotyczących obrania celu, priorytetów, obszarów wymagających zmian i kwestii, które należy rozwiązać, poprawić czy wyeliminować. Należy unikać: • ogólnikowości – koncepcja powinna być dopasowana do konkretnej placówki; nie może być zatem tworem uniwersalnym, • braku spójności – nie można dopuścić do tego, by poszczególne pomysły i koncepcje nie uzupełniały się, pozostawały z sobą w sprzeczności, • braku propozycji rozwiązań problemów – każdy opisany problem powinien być uzupełniony pomysłem jego rozwiązania, • braku realizmu – koncepcja nie może być „koncertem życzeń”; powinna wskazywać cele możliwe do zrealizowania w konkretnym czasie i poparte realnymi propozycjami.