OPUBLIKOWANO: GRUDZIEŃ 2011

ZAKTUALIZOWANO: SIERPIEŃ 2013

Monitorowanie realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego

Opracował: Jan Lewandowski, konsultant DODN Filia w Legnicy ds. kadry kierowniczej, prawa oświatowego, nadzoru pedagogicznego, ekspert MEN ds. awansu zawodowego nauczycieli, wojewódzki ekspert przedmiotowy MEN ds. reformy programowej, autor publikacji oraz programów szkoleniowych, wykładowca akademicki

Podstawa prawna:

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 października 2009 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z 2009 r. Nr 168 poz. 1324 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. z 2012 r. poz. 977),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz.U. z 2012 r. poz. 752).

Jednym z najważniejszych zadań dyrektora przedszkola w ramach nadzoru pedagogicznego jest monitorowanie realizacji podstawy programowej. Zadanie to jest szczególnie istotne, gdyż od tego procesu zależy efekt końcowy pracy wszystkich pracowników przedszkola (nie tylko nauczycieli), czyli rzetelna ocena wieloaspektowej dojrzałości dziecka przedszkolnego do podjęcia nauki w szkole podstawowej.

Wydawałoby się, że na temat samej podstawy programowej i jej realizacji wszystko już powiedziano. Czy można jeszcze coś dodać? Odpowiedź na to pytanie jest twierdząca, gdyż okazuje się, że w wielu przedszkolach podchodzi się do tego zagadnienia wyjątkowo instrumentalnie, a nie komplementarnie. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego bardzo często jest rozumiana jako dokument prawny, a nie całokształt zadań i celów opisanych w różnych dokumentach, ale tworzących jedną logiczną całość. Trzeba sobie odpowiedzieć na pytanie, co to oznacza dla dyrektorów przedszkoli i ich kadry pedagogicznej. Wcześniej niezbędne jednak jest wyjaśnienie właściwego znaczenia pojęcia „monitorowanie”.

MONITOROWANIE to zorganizowany sposób obserwacji, zwykle ciągły i długoterminowy. Na pojęcie składają się cztery elementy:

1. Zorganizowanie (logiczne uporządkowanie działań, brak przypadkowości).
2. Obserwacja (metoda zbierania danych na konkretny temat).
3. Ciągłość (monitoring nie może być okresowy, wyrywkowy lub okazjonalny).
4. Długoterminowość (monitoring prowadzony na wszystkich etapach realizacyjnych).

Analizując wszystkie elementy procesu monitorowania, należy zauważyć, że w zasadzie ukierunkowane one są na wypełnianie określonych funkcji. Zatem do podstawowych funkcji monitoringu można zaliczyć:

• sprawdzanie,
• ocenianie,
• wnioskowanie,
• edukowanie.

Do ogólnych założeń monitoringu zaliczyć należy następujące elementy:

• cel (po co? w jakim celu?),
• przedmiot (co? konkretne informacje),
• czas (kiedy? jak długo?),
• forma i metody (w jaki sposób?),
• narzędzia (z wykorzystaniem czego?),
• wnioski (co z tego wynika?),
• działania (co trzeba wykonać? poprawić? konkretnego zrobić? wprowadzić?).

Ponieważ cel monitorowania jest wręcz oczywisty, następny krok polega na zastanowieniu się nad przedmiotem samego monitoringu. W pierwszej kolejności trzeba przyjrzeć się dokładnie samej znajomości podstawy programowej wychowania przedszkolnego przez wszystkich nauczycieli przedszkola, ale to nie wszystko. Powinni oni również doskonale orientować się w podstawie programowej realizowanej w klasach I–III szkoły podstawowej. Bez tej dodatkowej wiedzy cała wcześniejsza jest praktycznie bezużyteczna. Tylko komplementarne ujęcie wszystkich elementów pozwoli na pełną realizację podstawy programowej.

Zasadniczymi elementami realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego są:

• podstawa programowa – jako źródło,
• program wychowania przedszkolnego,
• przedszkolny zestaw programów wychowania przedszkolnego,
• plany nauczania (plany dydaktyczne), nazywane również planami pracy,
• system przeprowadzania diagnozy przedszkolnej.

Dzięki takiemu uporządkowaniu poszczególnych elementów procesu wychowankowie przedszkola nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej.

Podstawa programowa – to obowiązkowy na danym etapie edukacyjnym zestaw treści nauczania oraz umiejętności, które muszą być uwzględnione w programie nauczania i umożliwiają ustalenie kryteriów ocen. Oczywistym elementem uzupełniającym są zalecane warunki i sposoby realizacji. Natomiast w skład podstawowych elementów samej podstawy programowej wchodzą:

• cele wychowania przedszkolnego (10),
• obszary działalności edukacyjnej przedszkola (15):

• wiadomości,
• umiejętności: złożone, składowe i operacyjne (w zależności od modelu umiejętności),
• postawy (w każdym z 15 obszarów są również wskazywane określone postawy, jakie dziecko powinno prezentować),

• zadania (zadania przedszkola, nauczyciela, dydaktyczne),
• zalecane warunki i sposoby realizacji (opisane w czterech punktach),
• etapy (przedszkole i szkoła jako logiczna kontynuacja podjętych wcześniej działań edukacyjno-wychowawczych).