STAN PRAWNY NA 20 WRZEŚNIA 2019 Procedura wydawania zarządzeń przez dyrektora szkoły Opracowała: Małgorzata Celuch, nauczycielka, wicedyrektor szkoły Podstawa prawna • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148 ze zm.), • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1481 ze zm.), • Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 283), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz.U. z 2017 r. poz. 1646 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1603 ze zm.). Każda szkoła powstaje i działa w oparciu o przepisy prawa oświatowego, zobowiązującego ją do tworzenia przepisów prawa wewnętrznego, które powinny uszczegóławiać kwestie nieuregulowane w aktach prawnych takich jak ustawy i rozporządzenia. Żadna szkoła nie może istnieć bez dokumentów prawa wewnątrzszkolnego – statutu, regulaminów, uchwał rady pedagogicznej czy zarządzeń dyrektora szkoły. Ustawa Prawo oświatowe określa, jakie kompetencje w zakresie tworzenia prawa wewnątrzszkolnego posiadają poszczególne organy szkoły. Uprawnienia dające możliwość tworzenia prawa nazywane są kompetencjami stanowiącymi. W obszarze działalności szkolnej mają je przede wszystkim: dyrektor szkoły, rada pedagogiczna, rada szkoły (jeśli została utworzona), rada rodziców oraz samorząd uczniowski. Organy wewnętrzne szkoły, takie jak rada rodziców czy samorząd szkolny, zobowiązane są tworzyć regulaminy swojej działalności, wydawać opinie w kwestiach dotyczących placówki, np. w sprawie dodatkowych dni wolnych od zajęć dydaktyczno-wychowawczych, form realizacji obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego, skreślenia ucznia z listy uczniów. Natomiast rada pedagogiczna wydaje w ciągu roku wiele ważnych decyzji dotyczących funkcjonowania szkoły – w formie uchwał. Najwięcej decyzji zobowiązany jest wydawać dyrektor szkoły, najczęściej po uprzednich konsultacjach z organem prowadzącym i po zasięgnięciu opinii organów wewnętrznych placówki. Decyzje są wydawane i przekazywane do wiadomości w formie zarządzeń i komunikatów dyrektora szkoły. Zasady tworzenia prawa wewnątrzszkolnego Tworzenie aktów prawa wewnątrzszkolnego bardzo często sprawia dużo trudności – zarówno nauczycielom, jak i dyrektorom szkół – dlatego w artykule przybliżone zostaną zasady tworzenia zarządzeń dyrektora szkoły. Nie istnieje żaden przepis opisujący reguły konstruowania tego typu dokumentów. Jedynym aktem prawnym, który zajmuje się tą tematyką – także w odniesieniu do placówek oświatowych – jest Rozporządzenie w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”. W dziale szóstym tego Rozporządzenia opisane zostały zasady związane z tworzeniem aktów normatywnych o charakterze wewnętrznym, a więc przede wszystkim uchwał i zarządzeń. Zasady wydawania zarządzeń Zarządzenie dyrektora szkoły jest aktem administracyjnym. Zgodnie z § 134 ww. Rozporządzenia podstawą wydania zarządzenia dyrektora placówki oświatowej jest przepis prawny, który: • upoważnia dyrektora szkoły do uregulowania określonego zakresu spraw, • wyznacza zadania lub kompetencje dyrektora. Oznacza to, że dyrektor szkoły może wydać zarządzenie tylko w sprawach, do decydowania o których upoważnia go przepis prawny. Przykład nr 1 Jeśli w szkole dojdzie do zniszczenia dokumentacji, dyrektor wydaje zarządzenie w celu powołania komisji do odtworzenia zniszczonej dokumentacji. Podstawę do wydania zarządzenia stanowi Rozporządzenie w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji. Przykład nr 2 Rozporządzenie w sprawie organizacji roku szkolnego nakłada na dyrektora szkoły obowiązek ustalenia dodatkowych dni wolnych od zajęć dydaktyczno-wychowawczych według określonej procedury. Wskazane Rozporządzenie daje dyrektorowi kompetencje w zakresie podjęcia decyzji o terminach dni wolnych od zajęć, określając jednocześnie, jakie zadania dyrektor ma w związku z tym do wykonania. Należy zwrócić uwagę, że decyzja ta, poprzez wydanie zarządzenia, staje się prawem obowiązującym w szkole w danym roku szkolnym. Przykład nr 3 Dyrektor szkoły wydaje zarządzenie w sprawie terminu spotkania z rodzicami, podając w nim informację, której klasy dotyczy oraz w jakiej sali i o której godzinie odbędzie się spotkanie opiekunów z wychowawcą klasy. To częsta sytuacja szkolna, jednak takiej informacji nie trzeba nadawać rangi rozporządzenia. Wystarczy zamieścić komunikat, który ma za zadanie przypomnieć o terminie wywiadówki, znanym nauczycielom i rodzicom z kalendarium szkolnego, oraz uporządkować kwestie przydziału sal dla poszczególnych klas. Zawartość zarządzenia Rozporządzenie w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” stanowi, że w zarządzeniu zamieszcza się przepisy prawne regulujące wyłącznie sprawy z zakresu przekazanego w przepisie uprawniającym do wydania zarządzenia oraz sprawy należące do zadań lub kompetencji dyrektora (§ 135). Każde zarządzenie powinno zatem zawierać odwołanie do odpowiedniej podstawy prawnej. Stanowi to potwierdzenie, że dyrektor szkoły ma prawo podjąć wskazaną w zarządzeniu decyzję, a także informuje o zakresie i celu tej kompetencji. Ważne! Na podstawie § 137 ww. Rozporządzenia w zarządzeniu nie powtarza się przepisów ustaw ani innych aktów normatywnych. Wydając zarządzenie, dyrektor szkoły powinien zatem jedynie powołać się na przepis pozwalający mu na wydanie tego zarządzenia, ale nie powinien przytaczać jego treści – jedynie nazwę dokumentu w pełnym brzmieniu wraz z jego numerem Dziennika Ustaw. Zdarza się często, że wydawane przez dyrektora zarządzenie oparte jest na więcej niż jednym akcie prawnym. Zgodnie z § 138 ww. Rozporządzenia może być ono wydane na podstawie kilku przepisów prawnych nadających dyrektorowi odpowiednie kompetencje w tym zakresie – należy wówczas pamiętać, aby wszystkie te przepisy wymienić jako podstawę prawną. Istnieją też sytuacje, w których na podstawie jednego przepisu prawnego można wydać więcej niż jedno zarządzenie. Treść zarządzenia powinna się rozpoczynać od wskazania przepisu prawnego, na podstawie którego zarządzenie zostaje wydawane – § 139 powyższego Rozporządzenia. Natomiast zgodnie z § 140 tego przepisu akt normatywny o charakterze wewnętrznym, jakim jest zarządzenie dyrektora szkoły, określa się wyłącznie nazwą „zarządzenie”. Z czego składa się zarządzenie? Podstawową jednostką redakcyjną rozporządzenia jest paragraf. Taką też jednostkę redakcyjną powinien stosować dyrektor przy opracowywaniu zarządzeń. Paragraf składa się z mniejszych jednostek: • paragrafy można dzielić na ustępy, • ustępy na punkty, • punkty na litery, • litery na tiret (fr. łącznik, kreska), • tiret na podwójne tiret. Paragrafy zawierają poszczególne samodzielne informacje, z zachowaniem kolejności numeracji paragrafów w całym zarządzeniu. Paragraf powinien być krótki, w miarę możliwości nawet jednozdaniowy. Jeżeli myśl ujęta w paragraf składa się z kilku zdań, dzielimy taki paragraf na ustępy. Jeśli paragraf składa się z więcej niż jednego ustępu, należy je ponumerować. Podział na ustępy stosuje się również wtedy, gdy między zdaniami wyrażającymi samodzielne myśli występują powiązania treściowe, ale treść żadnego z nich nie jest na tyle istotna, aby wydzielić ją w odrębny paragraf. Ustęp oznacza się cyfrą arabską z kropką bez nawiasu: 1., 2. itd., z zachowaniem ciągłości numeracji w obrębie danego paragrafu. Dalsze numerowanie przebiega analogicznie: w ustępach dokonuje się podziału na punkty. Punkt oznacza się cyframi arabskimi z nawiasem z prawej strony, z zachowaniem ciągłości numeracji w obrębie danego paragrafu albo ustępu. Każdy punkt kończy się średnikiem, a ostatni kropką, chyba że wyliczenie kończy się częścią wspólną odnoszącą się do wszystkich punktów. W takim przypadku kropkę stawia się po części wspólnej, a każdy punkt, z wyjątkiem ostatniego, kończy się przecinkiem. Wyliczenie w obrębie punktów (tzw. litery) oznacza się małymi literami alfabetu łacińskiego, z wyłączeniem liter właściwych tylko językowi polskiemu (ą, ć, ę, ł, ń, ó, ś, ż, ź), z nawiasem z prawej strony, z zachowaniem ciągłości alfabetycznej w obrębie punktu. Każdą literę kończy się przecinkiem, a ostatnią średnikiem albo kropką, chyba że wyliczenie kończy się częścią wspólną odnoszącą się do wszystkich liter. W takim przypadku średnik albo kropkę stawia się po części wspólnej. Gdy zabraknie liter, stosuje się oznaczenie najpierw dwuliterowe, a następnie wieloliterowe, dopisując do ostatniej litery alfabetu łacińskiego najpierw pierwszą, a następnie kolejne litery tego alfabetu [a), b) … z), za), zb) … zz), zza), zzb) …]. Każde tiret kończy się przecinkiem, a ostatnie przecinkiem, średnikiem albo kropką, chyba że wyliczenie kończy się częścią wspólną odnoszącą się do wszystkich tiret. W takim przypadku przecinek, średnik albo kropkę stawia się po części wspólnej. Każde podwójne tiret kończy się przecinkiem, a ostatnie przecinkiem, średnikiem albo kropką, chyba że wyliczenie kończy się częścią wspólną odnoszącą się do wszystkich podwójnych tiret. Wówczas przecinek, średnik albo kropkę stawia się po części wspólnej. Jeśli zarządzenie jest mocno rozbudowane, grupy paragrafów połączone tematycznie można grupować w jednostki systematyzacyjne wyższego stopnia, tzn. rozdziały numerowane cyframi arabskimi. Forma zarządzenia powinna być zwięzła, czytelna i zrozumiała. Zawarte w zarządzeniu nazwy urzędów, jednostek administracyjnych, aktów prawnych powinny być podane w pełnym brzmieniu. Zarządzenie powinno zawierać: • tytuł, w skład którego wchodzą: o nazwa aktu, o numer aktu, o nazwa organu wydającego, o data wydania aktu, o określenie przedmiotu zarządzenia (czego dotyczy), możliwie zwięzłe i rozpoczynające się od sformułowania „w sprawie”; • treść zarządzenia, • podstawę prawną, • datę wejścia w życie, • przepis określający termin wejścia w życie zarządzenia, • przepis uchylający, jeżeli zachodzi konieczność uchylenia dotychczas obowiązującej uchwały lub zarządzenia, • podpis wydającego zarządzenie. Księga zarządzeń Zarządzenia dyrektora powinny być numerowane i znajdować się w księdze zarządzeń dyrektora szkoły. W niektórych placówkach używa się do tego celu specjalnie stworzonych ksiąg, które można zakupić, ale w wielu innych wykorzystuje się segregator, do którego dopina się kolejne wydawane zarządzenia.