OPUBLIKOWANO: PAŹDZIERNIK 2011

ZAKTUALIZOWANO: PAŹDZIERNIK 2013

Sposoby obrony dyrektora przed bezpodstawnym odwołaniem ze stanowiska kierowniczego

Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 256 poz. 2572 ze zm.),
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 594),
• Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 595 ze zm.).

Co do zasady, wynikającej z art. 36a ust. 13 Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, stanowisko dyrektora szkoły powierzane jest na 5 lat szkolnych. Nie oznacza to jednak, że osoba na stanowisku dyrektora nie może zostać zastąpiona przez inną osobę przed upływem tego czasu, możliwość taką daje bowiem treść art. 38 uso., przewidujący szereg przypadków, w których stanowisko dyrektora zostaje zwolnione przed upływem pięciu lat od powierzenia go osobie ostatnio je zajmującej. Stosownie do przepisu art. 38 ust. 1 pkt 1, organ, który powierzył nauczycielowi stanowisko kierownicze w szkole lub placówce, odwołuje nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w razie:

• złożenia przez nauczyciela rezygnacji, za trzymiesięcznym wypowiedzeniem,
• ustalenia negatywnej oceny pracy lub negatywnej oceny wykonywania zadań wymienionych w art. 34a ust. 2 w trybie określonym przepisami w sprawie oceny pracy nauczycieli – bez wypowiedzenia,
• złożenia przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny wniosku, o którym mowa w art. 34 ust. 2a (jest to wniosek o odwołanie dyrektora szkoły lub placówki z końcem albo w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia, w przypadku gdy dyrektor szkoły lub placówki nie usunie w wyznaczonym terminie uchybień wskazanych przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny, nie opracuje lub nie wdroży w określonych w harmonogramie terminach programu poprawy efektywności kształcenia lub wychowania albo nie uwzględni w tym programie zgłoszonych uwag i wniosków).

W niniejszym opracowaniu zajmiemy się jednak głównie odwołaniem dyrektora szkoły ze stanowiska na podstawie art. 38 ust. 1 pkt 2 uso. oraz przysługującymi mu uprawnieniami, z których skorzystać powinien w sytuacji, gdy uzna, że odwołanie go ze stanowiska jest bezzasadne. Uprawnienia te mają zresztą charakter uniwersalny, czyli można z nich korzystać również w innych przypadkach, niż określony w art. 38 ust. 1 pkt. 2. Przepis ten, jako kreujący po stronie organu prowadzącego kompetencje do odwołania dyrektora bez wypowiedzenia, budzi największe kontrowersje, z uwagi na swoją treść.

Odwołanie dyrektora bez wypowiedzenia w trakcie roku szkolnego

Zgodnie z regulacją art. 38 ust. 1 pkt 2 uso., w przypadkach szczególnie uzasadnionych, po zasięgnięciu opinii kuratora oświaty, a w przypadku szkoły i placówki artystycznej oraz placówki, o której mowa w art. 2 pkt 7 ( placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania), dla uczniów szkół artystycznych prowadzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego – ministra właściwego ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, organ prowadzący może odwołać nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia. Przepis ten daje więc organowi prowadzącemu kompetencje do odwołania dyrektora „w szczególnie uzasadnionym przypadku”. Użycie takiego pojęcia musi wywoływać wątpliwości interpretacyjne, uso. nie definiuje bowiem, jaki przypadek jest tym „szczególnie” uzasadnionym, co z kolei oznacza, że ustawodawca użył pojęcia niedookreślonego, którego interpretacji dostarczyć może wyłącznie istniejące w tym zakresie orzecznictwo.

Jak rozumieć „szczególnie uzasadniony przypadek”?

Zauważyć należy, że to organ prowadzący będzie dokonywał każdorazowo oceny sytuacji, jaka ma miejsce w szkole, pod kątem występowania okoliczności uzasadniających odwołanie dyrektora. Regulacja art. 38 ust. 1 pkt 2 jest częstokroć nadużywana, tzn. przepis ten wykorzystywany jest w sytuacjach, które absolutnie nie uzasadniają odwołania bez wypowiedzenia. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego utrwalił się pogląd, iż pojęcie „szczególnie uzasadnionego przypadku” w rozumieniu art. 38 ust. 2 uso. powinno być rozumiane wąsko i oznacza takie sytuacje, w których nie jest możliwe spełnienie przez nauczyciela funkcji kierowniczej, więc zachodzi konieczność natychmiastowego zaniechania jego czynności z uwagi na zagrożenie dla interesu publicznego. Zagrożenie musi przy tym być na tyle istotne, iż nie pozwala na dalsze wykonywanie obowiązków przez daną osobę. W Wyroku z 19 listopada 2010 r.