OPUBLIKOWANO: 16 MARCA 2017
Pracujący uczeń – co dyrektor powinien wiedzieć
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.),
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudnienia przy niektórych z tych prac (Dz.U. z 2016 r. poz. 1509),
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz.U. z 2014 r. poz. 232).
Zgodnie z art. 22 Kodeksu pracy pracownikiem może być osoba, która ukończyła 18 lat. Przepisy Kodeksu pracy wskazują jednak, że możliwe jest również zatrudnienie osoby młodocianej. W rozumieniu art. 190 k.p. młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, ale nie przekroczyła 18 lat. Zabronione jest z kolei zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 16 lat.
Od 1 września 2018 r. za młodocianego uznawana będzie osoba, która ukończy lat 15 i nie przekroczy lat 18, a zabronione z kolei będzie zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 15 lat.
Pracownikiem może być młodociany, który:
- ukończył co najmniej gimnazjum,
- przedstawi świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża jego zdrowiu.
Należy jednak pamiętać, że jeżeli młodociany nie posiada kwalifikacji zawodowych, może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego.
W związku z zatrudnieniem młodocianego pracownika pracodawca musi mu zapewnić opiekę i pomoc niezbędną do przystosowania się do właściwego wykonywania pracy. Musi także prowadzić ich ewidencję, pod rygorem odpowiedzialności przewidzianej w art. 281 k.p.
Z pracownikiem młodocianym zawierana jest umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego. Umowa powinna określać w szczególności (art. 195 k.p.):
- rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy),
- czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego,
- sposób dokształcania teoretycznego,
- wysokość wynagrodzenia.
Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia określić przypadki, w których jest dopuszczalne zawieranie na czas określony umów o pracę w celu przygotowania zawodowego.
Umowa o pracę może być rozwiązana za wypowiedzeniem tylko w następujących przypadkach (art. 196 k.p.):
- niewypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,
- ogłoszenia upadłości lub likwidacji miejsca pracy,
- reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego,
- stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy w zakresie, w którym odbywa przygotowanie zawodowe.
Dokształcenie pracownika młodocianego
Do ukończenia 18. roku życia młodociany pracownik jest zobowiązany się dokształcać, a w szczególności jest zobowiązany do:
- dokształcania się w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjum, jeżeli szkoły takiej nie ukończył,
- dokształcania się w zakresie szkoły ponadgimnazjalnej lub w formach pozaszkolnych.
Na czas potrzebny do wzięcia udziału w zajęciach szkoleniowych w związku z dokształceniem pracodawca jest zobowiązany zwolnić pracownika. Jeżeli młodociany nie ukończył przygotowania zawodowego przed osiągnięciem 18 lat, obowiązek dokształcania się może być przedłużony do czasu ukończenia przygotowania zawodowego (art. 198 k.p.).
Przepisy Kodeksu pracy przewidują również możliwość zatrudnienia pracownika młodocianego w innym celu niż przygotowanie zawodowe, tj. do wykonywania lekkich prac (art. 200 k.p.). Zatrudnienie odbywa się na podstawie umowy o pracę, a praca nie może powodować zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego oraz nie może utrudniać wypełniania obowiązku szkolnego. Pracodawca określa w regulaminie pracy wykaz prac lekkich, po uzyskaniu zgody lekarza wykonującego zadania służby medycyny pracy. Następnie wykaz musi zostać zatwierdzony przez właściwego inspektora pracy. Wykaz ten nie może zawierać prac wzbronionych młodocianym. Obowiązkiem pracodawcy jest zapoznanie z nim pracownika młodocianego przed rozpoczęciem przez niego pracy.
Przed nawiązaniem stosunku pracy pracodawca musi również uzyskać od młodocianego oświadczenie o zatrudnieniu albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy.
Wymiar i rozkład czasu pracy pracownika młodocianego zatrudnionego przy pracach lekkich określa pracodawca, uwzględniając tygodniową liczbę godzin nauki wynikającej z programu nauczania, a także z rozkładu zajęć szkolnych młodocianego. W okresie odbywania zajęć szkolnych tygodniowy wymiar programu nauczania nie może przekraczać 12 godzin i w dniu uczestnictwa w zajęciach szkolnych – 2 godzin, a w okresie ferii szkolnych – 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Należy jednak pamiętać, że dobowy wymiar czasu pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin.
Szczególna ochrona młodocianego
Przed przyjęciem do pracy młodociany musi zostać poddany wstępnym badaniom lekarskim, a następnie badaniom okresowym i kontrolnym już w okresie zatrudnienia (art. 201 k.p.). W przypadku gdy lekarz orzeknie, że praca wskazana przez pracodawcę zagraża zdrowiu młodocianego, pracodawca musi zmienić rodzaj pracy, a w ostateczności, jeśli jest to niemożliwe, niezwłocznie rozwiązać umowę o pracę i wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
