STAN PRAWNY NA 16 WRZEŚNIA 2024

Pracownicy niepedagogiczni stanowią zaplecze kadrowe, bez którego nie mogłaby funkcjonować żadna placówka oświatowa. Kwestie związane z ich zatrudnieniem, w tym zasady dotyczące godzin nadliczbowych, określa Kodeks pracy. Wiąże się to także z obowiązkiem prowadzenia określonej dokumentacji.

Pracownicy niepedagogiczni to grupa osób niebędących nauczycielami i pracujących w placówkach oświatowych. Należą do ich osoby pracujące na stanowiskach m.in. sprzątaczki, księgowego, pracownika administracyjnego, referenta czy pracownika kuchni.

Czas pracy pracowników niepedagogicznych jest regulowany prawnie przez Kodeks pracy oraz ponadzakładowe i zakładowe układy zbiorowe pracy. W placówce oświatowej uregulowania w tych kwestiach przyjmuje się w formie regulaminu pracy i/lub w indywidualnych przydziałach zadań.

Aby wyjaśnić zagadnienie godzin nadliczbowych w odniesieniu do pracowników niepedagogicznych, przydatne jest wyjaśnienie niektórych pojęć, m.in. czasu pracy.

Czas pracy

Zgodnie z art. 128 § 1 k.p. czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Czasem pracy pracownika niepedagogicznego, np. pracownika kuchni, jest więc czas, w którym wykonuje on zadania zawierające się w zakresie obowiązków stanowiska, na którym dany pracownik niepedagogiczny jest zatrudniony.

Czas pracy, zgodnie z art. 129 § 1 k.p., nie może przekraczać 8 godzin na dobę oraz przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, nieprzekraczającym 4 miesięcy. Wyjątki od tej zasady zawierają art. 129 § 2, art. 135–138 oraz art. 143 i 144 k.p.

Ważne!
Tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym, co reguluje art. 131 § 1 k.p. Zgodnie z § 2 ww. artykułu ograniczenie to nie odnosi się do pracowników, którzy zarządzają w imieniu pracodawcy zakładem pracy, a więc np. do dyrektora placówki.

Godziny nadliczbowe

Mając świadomość, w jaki sposób jest definiowany czas pracy, można odwołać się do pojęcia godzin nadliczbowych. Kodeks pracy w art. 151 § 1 określa, czym jest praca w godzinach nadliczbowych. Jest to praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Oznacza to, że jeżeli pracownik, którego obowiązuje 8-godzinny dobowy wymiar czasu pracy, przepracował danego dnia 8 godzin, a następnie (ze względu na poniżej wskazane sytuacje, stanowiące przesłanki – czy inaczej: powody – do podjęcia pracy w godzinach nadliczbowych) podejmuje on pracę jeszcze przez 2 godziny danego dnia, to są to 2 godziny pracy w godzinach nadliczbowych.

Nie każde uwarunkowania zakładu pracy zezwalają na pracę w godzinach nadliczbowych. Kodeks pracy w art. 151 § 1 wylicza dopuszczalność sytuacji, w których możliwa jest praca w godzinach nadliczbowych. Należą do nich:

• konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
• szczególne potrzeby pracodawcy.

Co do zasady praca w godzinach nadliczbowych powinna być wykonywana na polecenie przełożonego. W orzecznictwie przyjmuje się, że polecenie takiej pracy może mieć postać milczącej zgody oraz tolerowania pracy ponad obowiązującą pracownika normę dobową czasu pracy. W Wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 2000 r. (I PKN 667/99) Sąd orzekł, że sama świadomość pracodawcy o tym, że pracownik wykonuje pracę, jest wystarczającym warunkiem przyjęcia zgody dorozumianej pracodawcy na pracę w godzinach nadliczbowych. Jeżeli więc np. pracownik administracyjny wykonuje swoją pracę po zrealizowaniu dobowego wymiaru czasu pracy, w jakim jest zatrudniony, a dyrektor placówki wie o tej podejmowanej pracy, tym samym ma jej świadomość i nie wyraża sprzeciwu co do pozostawania pracownika w tych dodatkowych godzinach, wydaje temu pracownikowi zgodę na pracę w godzinach nadliczbowych.

Ważne!
Przepisy prawa wyznaczają górną granicę godzin nadliczbowych w przypadku pracy w ich ramach w razie szczególnych potrzeb pracodawcy. Kwestię tę reguluje art. 151 § 3 k.p., zgodnie z którym liczba takich godzin nadliczbowych nie może przekroczyć 150 godzin dla poszczególnego pracownika w roku kalendarzowym.