Podstawa programowa wychowania przedszkolnego

OPUBLIKOWANO: CZERWIEC 2014

Opracowała: Agnieszka Sakowicz, dyrektor przedszkola niepublicznego, autorka artykułów z zakresu zarządzania oświatą

Podstawa prawna:

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. z 2012 r. poz. 977),
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 256 poz. 2572 ze zm.).

Zagadnienia związane z realizacją podstawy programowej w przedszkolu niepublicznym można określić jednym słowem: obowiązek. Jeśli chodzi o naczelny cel działania, w niczym nie różnią się one bowiem od zasad funkcjonowania placówki publicznej. Kiedy jednak przegląda się oferty placówek niepublicznych, nie sposób oprzeć się wrażeniu, że w niektórych z nich fakt realizowania tego ustawowego obowiązku traktowany jest wstydliwie. A szkoda – z korzyścią dla przyszłych uczniów klas I byłoby pojawienie się na rynku praktyki, w której orężem w walce o klienta staje się rzetelny i nowoczesny sposób realizowania założeń podstawowego dokumentu oświatowego.

Najważniejsze założenia

Profesor Edyta Gruszczyk-Kolczyńska oraz Ewa Zielińska są autorkami podstawy programowej dla przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego, obowiązującej od września 2009 r. Dokument ten stał się przyczynkiem do wielu dyskusji, a kontrowersje wokół sposobów realizacji podstawy nadal nie ucichły, dzieląc środowisko nauczycieli oraz… rodziców. W sierpniu 2012 r. opublikowano nowe Rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, ale w odniesieniu do przedszkola w brzmieniu tego dokumentu nie zaszły żadne zmiany. Należy jednak pamiętać, że od tego momentu podstawą prawną każdego planu pracy nauczyciela jest nowe Rozporządzenie.

Poniżej streszczamy najważniejsze założenia podstawy programowej. Nie można ich pomijać przy tworzeniu koncepcji pracy placówki niepublicznej.

Autorki postawiły znak równości między opieką, wychowaniem i kształceniem. Ponadto wszystkie placówki, które świadczą swe usługi przedszkolakom, muszą zapewnić im „(…) możliwość wspólnej zabawy i nauki w warunkach bezpiecznych, przyjaznych i dostosowanych do ich potrzeb rozwojowych”. Podstawa programowa daje więc dzieciom przede wszystkim prawo do zabawy, przez którą maluchy mają się uczyć, natomiast czysta dydaktyka została przesunięta na wyższe etapy edukacyjne. Edukacja przedszkolna ma budować fundament – zapewnić opiekę i wychowywać, by przyszły uczeń był samodzielny, kreatywny i przede wszystkim – wierzył w swoje możliwości.

Cele wychowania przedszkolnego zostały ujęte w 10 punktach, a realizowane mają być w 15 obszarach działalności edukacyjnej placówki. To ważne, by czytać wymagane umiejętności i wiadomości zawarte w poszczególnych obszarach właśnie przez pryzmat celów głównych. A dotyczą one:

wspomagania rozwoju dzieci: rozwijania zdolności i przygotowywania ich do wyzwań codziennego życia i dalszej edukacji,

dbałości o system wartości dzieci – wskazywanie im tego, co dobre i złe,
przygotowania do ponoszenia porażek i kształtowania umiejętności radzenia sobie ze stresem (dojrzałość emocjonalna),
kształcenia umiejętności społecznych – przygotowanie do funkcjonowania w grupie,
dbałości o zdrowie fizyczne, wykształcania nawyku dbania o sprawność fizyczną,
wprowadzania w świat wiedzy – wyposażania w wiadomości o świecie najbliższym przedszkolakom (głównie o świecie społecznym, przyrodniczym i technicznym),
kształtowania umiejętności wypowiadania się i komunikowania z innymi,
wprowadzenia w świat sztuki (zarówno w roli twórcy, jak i odbiorcy),
kształcenia poczucia przynależności społecznej oraz postawy patriotycznej,
dania dziecku prawa do bycia dzieckiem, co, jak się wydaje, zostało wyrażone w ostatnim celu: „(…) zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności”.

Z obszarów wymienionych w podstawie programowej wyłaniają się treści wychowania (a nie nauczania), skoncentrowane wokół:

wychowania umysłowego – rozwoju mowy i myślenia (edukacja polonistyczna), zapoznania ze stosunkami jakościowymi oraz ilościowymi, a także kształtowania pojęć matematycznych (edukacja matematyczna) i wreszcie wprowadzania w świat przyrody (edukacja przyrodnicza) – o czym szerzej w dalszej części artykułu,
wychowania estetycznego – dotyczy ono wszystkiego, co wiąże się ze sztuką, dziecko ma z jednej strony umieć zachować się we wszystkich miejscach, w których staje się widzem, z drugiej – aktywnie tworzyć: uczestniczyć w zabawach parateatralnych, śpiewać piosenki z repertuaru dziecięcego, pląsać, słuchać muzyki oraz ją tworzyć, wypowiadać się za pośrednictwem sztuk plastycznych oraz poznać, na miarę swoich możliwości rozwojowych, sztukę ludową; celem nadrzędnym wszystkich tych działań jest zaszczepienie w młodym człowieku zainteresowania kulturą (nie tylko popkulturą),
wychowania społeczno-moralnego – jedna z treści trudniejszych w realizacji, nauczyciele z jednej strony mają bowiem wyposażyć dziecko w wiedzę o tym, jakich zachowań oczekuje społeczeństwo, nauczyć je przedstawiania się oraz przekazać informacje o miejscu, z którego pochodzi (kraj, miasto), z drugiej zaś – wpoić postawę tolerancji, skromności, a także sprostać największemu wyzwaniu: „[dziecko] w miarę samodzielnie radzi sobie w sytuacjach życiowych i próbuje przewidywać skutki swoich zachowań”,
wychowania zdrowotnego – niezwykle szeroko pojętego: od codziennych czynności związanych z higieną osobistą, przez zdrowe odżywianie, po wiedzę o bezpiecznym zachowaniu się na drodze i podczas zabawy czy wreszcie właściwą postawę wobec choroby i leczenia, a nawet umiejętność organizowania sobie czasu wolnego w bezpieczny sposób.

Edukacji polonistycznej, matematycznej i przyrodniczej warto poświęcić więcej uwagi, ponieważ to właśnie wokół nich powstało najwięcej kontrowersji.

Edukacja polonistyczna