OPUBLIKOWANO: LIPIEC 2011

ZAKTUALIZOWANO: LISTOPAD 2014

Nauczanie dzieci z mniejszości narodowych i etnicznych w polskich przedszkolach

Opracowała: Joanna Pieczarka-Swadźba, prawnik

Podstawa prawna:

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (t.j. Dz.U. z 1997 r. Nr 78 poz. 483 ze zm.),
• Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych sporządzona w Strasburgu dnia 1 lutego 1995 r. (Dz.U. z 2002 r. Nr 22 poz. 209),
• Europejska karta języków regionalnych lub mniejszościowych sporządzona w Strasburgu dnia 5 listopada 1992 r. (Dz.U. z 2009 r. Nr 137 poz. 1121),
• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 256 poz. 2572 ze zm.),
• Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 17 poz. 141 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym (Dz.U. z 2007 r. Nr 214 poz. 1579 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.U. z 2001 r. Nr 61 poz. 624 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1207),
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2005 r. w sprawie dyplomów, zaświadczeń lub certyfikatów potwierdzających znajomość języka pomocniczego (Dz.U. z 2005 r. Nr 119 poz. 1013),
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1118).

Dla mniejszości narodowych i etnicznych bardzo ważną rolę odgrywa sprawa nauczania języka mniejszości. Jest ono istotne dla zachowania i rozwoju ich tożsamości kulturowej. Mimo iż konstytucyjnie językiem urzędowym jest wyłącznie język polski, to państwo polskie dostrzega i zabezpiecza prawa mniejszości narodowych poprzez zapewnienie poszanowania ich praw do nauczania rodzimej kultury oraz prowadzenia szkół i przedszkoli z ich językiem narodowym, wolności rozwoju języka mniejszości, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju kultury.

Wyrazem tego są odpowiednie zapisy Konstytucji RP oraz ratyfikowane przez Polskę umowy międzynarodowe. Na mocy podpisanej Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych Polska zobowiązała się uznać prawo każdej osoby należącej do mniejszości narodowej do nauki języka mniejszości oraz zapewnić w ramach systemu oświaty, osobom należącym do tych mniejszości, odpowiednie możliwości uczenia się języka mniejszości lub nauki w tym języku.

Natomiast na mocy Europejskiej karty języków regionalnych lub mniejszościowych Polska zobowiązała się udostępnić nauczanie przedszkolne w odpowiednich językach regionalnych lub mniejszościowych.

Ogólne zapisy Konstytucji i umów międzynarodowych stanowią podstawę prawną wprowadzenia odpowiednich uregulowań w przepisach prawa materialnego. Realizacja prawa osób należących do mniejszości do nauki języka mniejszości lub w języku mniejszości, a także prawa tych osób do nauki historii i kultury mniejszości, która odbywa się na zasadach określonych w przepisach oświatowych. Taką podstawę prawną nauczania w przedszkolu języków mniejszości narodowych i etnicznych stanowi art. 13 uso. Zgodnie z tym przepisem przedszkole publiczne zobowiązane jest zapewnić wychowankom podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej m.in. poprzez naukę języka oraz własnej historii i kultury.

W tym miejscu należy wyjaśnić, co rozumie się przez pojęcie mniejszości narodowej i etnicznej. Zgodnie z Ustawą o mniejszościach narodowych, za mniejszość narodową lub etniczną uważana jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki:

• jest mniej liczebna od pozostałej części ludności RP,
• w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją,
• dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji,
• ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę,