STAN PRAWNY NA 2 CZERWCA 2022 Klasyfikacja roczna uczniów Opracowała i zaktualizowała: Elżbieta Rzepecka-Roszak, dyrektor szkoły podstawowej, ekspert ds. awansu zawodowego oraz edukator ośrodka doskonalenia nauczycieli, laureatka Ogólnopolskiego Programu „Twórczy nauczyciel – Twórcza Edukacja” Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.), • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1915 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U z 2019 r. poz. 373), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 grudnia 2019 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych (Dz.U. z 2010 r. poz. 1700 ze zm.). Klasyfikacji rocznej dokonuje się na podstawie Ustawy o systemie oświaty i Rozporządzenia w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych. Uczniowie podlegają zarówno klasyfikacji rocznej, jak i śródrocznej (art. 44f ust. 1 uso.). Co podlega klasyfikacji? Klasyfikacji podlega ocenianie osiągnięć poprzez rozpoznawanie przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej, określonej w odrębnych przepisach, i w stosunku do realizowanych w szkole programów nauczania uwzględniających tę podstawę (art. 44b ust. 1 i 3 uso.). Z kolei ocenianie zachowania polega na rozpoznawaniu przez wychowawcę klasy, nauczycieli oraz uczniów danej klasy stopnia respektowania przez ucznia zasad współżycia społecznego i norm etycznych oraz obowiązków określonych w statucie szkoły (art. 44b ust. 4 uso.). W przypadku uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, wydane ze względu na upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym lub znacznym, klasyfikacji śródrocznej i rocznej dokonuje się z uwzględnieniem ustaleń zawartych w indywidualnym programie edukacyjno-terapeutycznym (art. 44f ust. 7). Przy ustalaniu oceny klasyfikacyjnej zachowania ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia lub inne dysfunkcje rozwojowe, należy uwzględnić wpływ tych zaburzeń lub dysfunkcji na jego zachowanie na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania lub opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej. Klasyfikacja roczna a rada pedagogiczna Przystępując do klasyfikacji rocznej, dyrektor powinien pamiętać o przygotowaniu posiedzenia rady pedagogicznej, podczas którego zostanie dokonana klasyfikacja zatwierdzona uchwałą klasyfikacyjną. Przed posiedzeniem rady należy przypomnieć nauczycielom o ważnych terminach określonych w statucie szkoły na podstawie Rozporządzenia i Ustawy o systemie oświaty. Ważne! Na miesiąc przed posiedzeniem rady klasyfikacyjnej nauczyciele muszą poinformować rodziców i uczniów o ocenach niedostatecznych z nauczania lub o ocenie nagannej z zachowania. Na tydzień przed posiedzeniem rady należy wszystkich uczniów poinformować o wystawionych ocenach z poszczególnych przedmiotów oraz o ustalonej ocenie zachowania. Powyższe terminy są przykładowymi, jakie powinny być zawarte w statucie szkoły. Informacja taka może znaleźć się również w dzienniku lekcyjnym, pod zapisami ocen cząstkowych. Warto zamieścić w nim także datę, kiedy uczniowie zostali poinformowani o ocenach, potwierdzoną podpisem nauczyciela. Oczywiście ten sposób potwierdzenia poinformowania uczniów o ocenach jest przykładowym rozwiązaniem, wynikającym z zapisów w statucie szkoły. Inną metodą jest poproszenie rodziców o złożenie podpisu pod ocenami rocznymi w dzienniczku ucznia – wówczas mamy pewność, że wszyscy zainteresowani (rodzice, uczniowie) zostali skutecznie poinformowani. Zadaniem dyrektora jest dopilnowanie, by informacje o ocenach dotarły do wszystkich uczniów i rodziców. Kryteria ocen Należy pamiętać, że klasyfikacja roczna jest podsumowaniem osiągnięć uczniów w nauce i zachowaniu, zdobytych w ciągu całego roku szkolnego, zatem oceny śródroczne są częścią oceniania rocznego. Statut szkoły reguluje sposób oceniania zachowania. Zarówno oceny śródroczne dotyczące nauczania, jak i zachowania są częścią oceniania rocznego. Rozporządzenie w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych wyraźnie określa kryteria ocen zachowania. Śródroczna i roczna ocena klasyfikacyjna zachowania uwzględnia w szczególności: • wywiązywanie się ucznia z obowiązków, • postępowanie zgodne z dobrem społeczności szkolnej, • dbałość o honor i tradycje szkoły, • dbałość o piękno mowy ojczystej, • dbałość o bezpieczeństwo i zdrowie własne oraz innych osób, • godne, kulturalne zachowanie się w szkole i poza nią, • okazywanie szacunku innym osobom. Ocenianie roczne z poszczególnych przedmiotów nauczania leży w gestii nauczyciela prowadzącego, rada pedagogiczna zatwierdza zaś wyniki klasyfikacji w drodze uchwały. Podczas oceniania rocznego należy pamiętać, że przy ustalaniu oceny z wychowania fizycznego, zajęć technicznych, plastyki, muzyki i zajęć artystycznych należy przede wszystkim brać pod uwagę wysiłek wkładany przez ucznia w wywiązywanie się z obowiązków wynikających ze specyfiki tych zajęć, a w przypadku wychowania fizycznego – także systematyczność udziału ucznia w zajęciach oraz aktywność ucznia w działaniach podejmowanych przez szkołę na rzecz kultury fizycznej. Oceny z zajęć edukacyjnych i zachowania w klasach I–III Inaczej przedstawia się ocenianie roczne w klasach I–III szkoły podstawowej. Tutaj klasyfikacja roczna polega na podsumowaniu osiągnięć edukacyjnych i zachowania ucznia w ciągu roku oraz ustaleniu jednej rocznej oceny klasyfikacyjnej z zajęć i zachowania. Należy przy tym pamiętać, że ocenianie z zajęć edukacyjnych i zachowania w klasach I–III polega na dokonaniu oceny opisowej: „śródroczne i roczne oceny klasyfikacyjne z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych (…), a także śródroczna i roczna ocena klasyfikacyjna zachowania są ocenami opisowymi” (art. 44i ust. 1 pkt 2 uso.). Poza tym, zgodnie z zapisami Rozporządzenia „roczna i śródroczna opisowa ocena klasyfikacyjna z zajęć edukacyjnych (…) uwzględnia poziom i postępy opanowania przez ucznia wiadomości i umiejętności z zakresu wymagań oraz efektów kształcenia oraz kryteriów określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla danego etapu edukacyjnego oraz wskazuje potrzeby rozwojowe i edukacyjne ucznia związane z przezwyciężaniem trudności w nauce lub rozwijaniem uzdolnień” (§ 8 Rozporządzenia w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych). Istnieją również sytuacje, kiedy uczeń może być wcześniej promowany do klasy wyższej i kiedy może powtarzać klasę. Po uzyskaniu zgody wychowawcy klasy, na jego wniosek i po uzyskaniu zgody rodziców, opierając się na opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, rada pedagogiczna może wyrazić zgodę na promocję ucznia klasy I–II szkoły podstawowej do klasy programowo wyższej także w ciągu roku szkolnego (art. 44o ust. 3 Ustawy). W sytuacjach wyjątkowych, na wniosek wychowawcy i po zasięgnięciu opinii rodziców, uczeń klas I–III szkoły podstawowej może powtarzać klasę, ale decyzja ta leży w gestii rady pedagogicznej (art. 44o ust. 2). Oceny z zajęć edukacyjnych od IV klasy Począwszy od klasy IV szkoły podstawowej, klasyfikacja roczna polega na ustaleniu rocznych ocen klasyfikacyjnych z zajęć edukacyjnych i rocznej oceny klasyfikacyjnej z zachowania. Oceny roczne z obowiązkowych zajęć edukacyjnych ustalają uczący ich nauczyciele, natomiast ocenę z zachowania ustala wychowawca klasy po zasięgnięciu opinii nauczycieli uczących w danej klasie. Jeśli w szkole odbywają się dodatkowe zajęcia edukacyjne (np. dodatkowy język obcy), wówczas oceny rocznej dokonuje nauczyciel prowadzący te zajęcia. Należy także pamiętać, że ocena klasyfikacyjna dotycząca zachowania nie ma wpływu na oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych i promocję do klasy programowo wyższej czy ukończenie szkoły. Ustawa o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw pozostawia zapis, że : „ocena klasyfikacyjna zachowania nie ma wpływu na: 1) oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych; 2) promocję do klasy programowo wyższej lub ukończenie szkoły” (art. 44f ust. 9). Nieklasyfikowany uczeń Jeżeli uczeń jest nieklasyfikowany z jednych, kilku lub wszystkich zajęć edukacyjnych, czyli brak jest podstaw do ustalenia ocen rocznych z powodu nieobecności przekraczającej połowę czasu przeznaczonego na te zajęcia i jeśli ta nieobecność jest usprawiedliwiona, wówczas uczeń może zdawać egzamin klasyfikacyjny. W sytuacji nieusprawiedliwionych nieobecności o możliwości zdawania egzaminu decyduje rada pedagogiczna, oczywiście na wniosek nieklasyfikowanego ucznia lub jego rodziców (art. 44k ust. 1–3). „Egzamin klasyfikacyjny przeprowadza się nie później niż w dniu poprzedzającym dzień zakończenia rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych. Termin egzaminu klasyfikacyjnego uzgadnia się z uczniem i jego rodzicami (prawnymi opiekunami)” (art. 44l ust. 2). Brak zgody na wystawioną ocenę Zdarzają się sytuacje, kiedy uczeń lub jego rodzice nie zgadzają się z wystawioną roczną oceną klasyfikacyjną z zajęć edukacyjnych lub oceną zachowania, zwłaszcza jeśli została ustalona niezgodnie z przepisami prawa. W takim przypadku zastrzeżenia należy złożyć dyrektorowi szkoły w terminie dwóch dni roboczych od zakończenia zajęć edukacyjnych. Dyrektor ma wówczas obowiązek powołać komisję i przeprowadzić sprawdzian wiadomości i umiejętności ucznia (art. 44n ust. 4 pkt 1). Należy jednak wyraźnie podkreślić, że tego typu sprawdzian ma najczęściej miejsce wówczas, gdy zastrzeżenia rodziców dotyczące wystawienia oceny niezgodnie z prawem są uzasadnione. Egzamin poprawkowy Począwszy od IV klasy szkoły podstawowej, uczniowie, którzy, uzyskali niedostateczne oceny roczne z jednego lub dwóch przedmiotów obowiązkowych, mogą zdawać egzamin poprawkowy (art. 44m ust. 1 pkt. 1 i 2 Ustawy). „Egzamin poprawkowy składa się z części pisemnej oraz części ustnej, z wyjątkiem egzaminu z plastyki, muzyki, zajęć artystycznych, techniki, zajęć technicznych, informatyki, technologii informacyjnej, zajęć komputerowych oraz wychowania fizycznego, z których egzamin ma przede wszystkim formę zadań praktycznych”. Termin tego egzaminu ustala dyrektor w ostatnim tygodniu wakacji, nie później niż do ostatniego dnia zajęć dydaktyczno-wychowawczych. Warunki ukończenia szkoły Warunkiem ukończenia szkoły podstawowej i ponadpodstawowej jest uzyskanie pozytywnych rocznych ocen (wyższych od niedostatecznej). Poza tym szkołę kończy ten uczeń, który uzyska zaświadczenie o przystąpieniu do egzaminu ósmoklasisty. Ukończenie szkoły z wyróżnieniem ma miejsce, gdy uczeń uzyska z obowiązkowych zajęć edukacyjnych średnią ocen co najmniej 4,75 i co najmniej bardzo dobrą ocenę z zachowania. Laureaci konkursów przedmiotowych Należy również pamiętać, że laureaci konkursów przedmiotowych o zasięgu wojewódzkim i ponadwojewódzkim w szkole podstawowej oraz laureaci i finaliści olimpiad przedmiotowych w szkołach ponadpodstawowych otrzymują z danych zajęć edukacyjnych celującą roczną ocenę klasyfikacyjną. Uczeń, który uzyskał tytuł laureata konkursu przedmiotowego o zasięgu wojewódzkim i ponadwojewódzkim bądź laureata lub finalisty olimpiady przedmiotowej, po ustaleniu albo uzyskaniu rocznej oceny klasyfikacyjnej z zajęć edukacyjnych, otrzymuje z tych zajęć edukacyjnych celującą końcową ocenę klasyfikacyjną (art. 44j Ustawy). Uczniowie o specyficznych trudnościach w uczeniu się Uczniowie o specyficznych trudnościach w uczeniu się to uczniowie, którzy znajdują się w normie intelektualnej, o właściwej sprawności motorycznej i prawidłowo funkcjonujących systemach sensorycznych, mający jednak trudności w przyswajaniu treści dydaktycznych wynikające ze specyfiki ich funkcjonowania poznawczo-percepcyjnego. Nauczyciele pracujący z takimi uczniami są zobowiązani, na podstawie opinii poradni specjalistycznych, dostosować wymagania edukacyjne do ich indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych. Uczeń z orzeczeniem W przypadku ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego albo indywidualnego nauczania dostosowanie wymagań następuje na podstawie tego orzeczenia. Dyrektor powinien pamiętać o zwolnieniu z nauki drugiego języka obcego ucznia, u którego stwierdzono: • wadę słuchu, • głęboką dysleksję rozwojową, • afazję, • niepełnosprawności sprzężone, • autyzm, w tym zespół Aspergera. Takie zwolnienie dotyczy całego okresu kształcenia w danym typie szkoły. Następuje ono na wniosek rodziców i na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego lub nauczania indywidualnego (§ 6 Rozporządzenia w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych). Warto również pamiętać, że dyrektor może zwolnić ucznia z zajęć edukacyjnych artystycznych, wychowania fizycznego, zajęć komputerowych, informatyki lub technologii informacyjnej na podstawie wydanej przez lekarza opinii o ograniczonych możliwościach uczestniczenia ucznia w tych zajęciach, na czas określony w tej opinii. Jeśli czas tego zwolnienia uniemożliwia ustalenie rocznej oceny klasyfikacyjnej, wówczas w dokumentacji przebiegu nauczania wpisuje się „zwolniony/zwolniona”. O promowaniu do klasy programowo wyższej ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, wydane ze względu na niepełnosprawność intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym postanawia rada pedagogiczna, uwzględniając ustalenia zawarte w indywidualnym programie edukacyjno-terapeutycznym. (art 44o ust. 5 uso.). Uczeń z upośledzeniem w klasach I–III W myśl Rozporządzenia klasyfikacja roczna ucznia z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym lub znacznym w klasach I–III szkoły podstawowej polega na „podsumowaniu jego osiągnięć edukacyjnych z zajęć edukacyjnych, określonych w szkolnym planie nauczania, z uwzględnieniem indywidualnego programu edukacyjnego opracowanego dla niego na podstawie odrębnych przepisów, i zachowania ucznia w danym roku szkolnym oraz ustaleniu jednej rocznej oceny klasyfikacyjnej z zajęć edukacyjnych i rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania”. W przypadku uczniów starszych (począwszy od klasy IV) ustala się roczne oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych i roczną ocenę klasyfikacyjną dotyczącą zachowania. Dla uczniów z upośledzeniem umiarkowanym i znacznym oceny roczne klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych i zachowania są ocenami opisowymi. Ustalając ocenę klasyfikacyjną zachowania ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia lub odchylenia rozwojowe, należy wziąć pod uwagę wpływ tych zaburzeń na jego zachowanie, przy jednoczesnym uwzględnieniu orzeczenia o kształceniu specjalnym lub indywidualnym nauczaniu. Ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym promuje się do klasy programowo wyższej, pamiętając o specyfice jego nauczania i kontakcie z rodzicami. Oceny opisowe W przepisach widnieje zapis dotyczący obowiązku udostępniania uczniowi i jego rodzicom sprawdzonych i ocenionych pisemnych prac ucznia. Istnieje też możliwość wprowadzenia w szkole oceny opisowej od klasy I szkoły podstawowej do klasy ostatniej szkoły podstawowej. Wcześniej oceny opisowe stosowane były tylko w klasach I–III szkoły podstawowej. Obecnie mogą mieć zastosowanie również w starszych klasach, obok ocen wyrażanych skalą 1–6. Zapisy dotyczące oceniania opisowego powinny być zawarte w statucie szkoły. Ważne! Bez względu na rodzaj oceniania (opisowe, kształtujące, tradycyjne) obowiązkiem nauczyciela jest udzielanie uczniowi pomocy w nauce poprzez przekazanie uczniowi informacji o tym, co zrobił dobrze i jak powinien się dalej uczyć. Również obowiązkiem udzielanie wskazówek do samodzielnego planowania własnego rozwoju; motywowanie ucznia do dalszych postępów w nauce i zachowaniu;( art. 44b ust. 5 uso.). Warto również zauważyć, że w Rozporządzeniach zwrócono szczególną uwagę na ocenianie na lekcjach wychowania fizycznego, na wysiłek wkładany przez ucznia, jego systematyczność i zaangażowanie. Istotna będzie zatem motywacja ucznia do wykonywania ćwiczeń, nie zaś sama poprawność wykonywania ćwiczeń, sukcesy i umiejętności sportowe Dyrektor zwalania ucznia z zajęć wychowania fizycznego, z zajęć komputerowych i informatyki na podstawie wydanej przez lekarza opinii o ograniczonych możliwościach uczestniczenia ucznia w tych zajęciach na czas określony w tej opinii (§ 4 ust. 1–3 Rozporządzenia). Dyrektor ma możliwość zwalniania z wykonywania części ćwiczeń fizycznych na zajęciach wychowania fizycznego, a nie z całych zajęć (§ 4 ust. 2 Rozporządzenia). Należy również pamiętać, że oceny z religii i etyki są wliczane do średniej ocen. Uczeń uczęszczający jednocześnie na religię i etykę otrzymuje dwie oceny, które wliczane są do średniej. Jeśli uczeń nie uczęszczał na żadne z tych zajęć, wówczas na świadectwie w miejsce oceny wpisuje się poziomą kreskę. Ocenę z religii lub etyki wpisuje się na świadectwo bez oznaczania, z jakich zajęć jest to ocena. Wreszcie wpisuje się dwie oceny, jeśli uczeń uczęszczał zarówno na religię, jak i etykę. Podsumowanie Ocenianie jest najtrudniejszym elementem pracy nauczyciela, szczególnie w przypadku klasyfikacji rocznej. Nie wystarczą oceny cząstkowe, bieżące. Nauczyciel musi dostrzec pracę i zaangażowanie ucznia oraz tak istotne czynniki, jak jego predyspozycje, możliwości czy stopień opanowania wiedzy oraz umiejętności. Należy wnikliwie przeanalizować postępy w nauce i zachowaniu każdego ucznia. Rola dyrektora w klasyfikacji rocznej jest równie ważna – jego głównym zadaniem jest bowiem przestrzeganie przepisów prawa oraz opartych na nich procedur obowiązujących w szkole, zgodnych z wewnątrzszkolnym systemem oceniania.