OPUBLIKOWANO: STYCZEŃ 2011

ZAKTUALIZOWANO: MARZEC 2015

Postępowanie dyscyplinarne wobec nauczyciela pijącego

Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 885 ze zm.),
• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.),

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 stycznia 1998 r. w sprawie komisji dyscyplinarnych dla nauczycieli i trybu postępowania dyscyplinarnego (Dz.U. z 1998 r. Nr 15 poz. 64 ze zm.).

Nadużywanie alkoholu jest niewątpliwie poważnym problemem społecznym dotykającym szeregu grup zawodowych, stąd też trudno uznać, że nauczyciele jako wyjątkowa grupa zawodowa są środowiskiem, w którym problem ten nie występuje. Wyjątkowość nauczycielskiego zawodu wynika oczywiście ze szczególnej roli, jaką ma do spełnienia w społeczeństwie kształcący dzieci i młodzież nauczyciel, którego postawa powinna być poza wszelkim podejrzeniem o zachowania nieetyczne czy też uwłaczające godności zawodu, który wykonuje. Próbą spisania ogólnych zasad postępowania w sytuacjach etycznie dwuznacznych są obowiązujące nauczycieli kodeksy etyki, funkcjonujące już w szkołach i placówkach systemu oświaty. Obowiązek wprowadzenia takiego kodeksu został zresztą obecnie podkreślony przepisami Ustawy o finansach publicznych wprowadzającymi w art. 68 obowiązek utworzenia systemu kontroli zarządczej w szkołach i placówkach – wprowadzenie kodeksu etyki przez dyrektora szkoły lub placówki jest elementem mającym na celu zapewnienie prawidłowego funkcjonowania środowiska wewnętrznego jednostki oświatowej.

Kodeksy nauczycielskiej etyki częstokroć zawierają formalne instrukcje postępowania w przypadku ujawnienia na terenie szkoły osoby znajdującej się pod wpływem alkoholu – z reguły na pozostałych nauczycieli zostaje nałożony obowiązek konkretnego zachowania się, w postaci np. niezwłocznego zawiadomienia dyrektora szkoły. Do dyrektora należy bowiem wyłączne prawo nadania sprawie dalszego biegu i zastosowanie wobec nietrzeźwego nauczyciela przepisów dotyczących jego odpowiedzialności dyscyplinarnej i porządkowej. Należy tu jednak podkreślić, że przepisy nauczycielskiej pragmatyki służbowej, czyli Karty nauczyciela, podobnie jak przepisy innych pragmatyk, zawierają sformalizowane postanowienia dotyczące prowadzenia postępowania dyscyplinarnego wobec pracowników dopuszczających się naruszenia ich podstawowych pracowniczych obowiązków, co z jednej strony ma korzystny skutek w postaci pełnej transparentności podejmowanych rozstrzygnięć, pozbawionych w znacznej części elementu uznaniowości; z drugiej jednak strony dyrektor szkoły, pomimo że jest pracodawcą dla zatrudnionych w szkole nauczycieli, nie posiada w praktyce takich uprawnień jak pracodawcy sektora prywatnego, nie może bowiem samodzielnie zastosować najpoważniejszej kary, za jaką niewątpliwie należy uznać zwolnienie z pracy. Innymi słowy, o czym będzie mowa poniżej, nawet w przypadku wielokrotnego naruszania przez nauczyciela jego obowiązków poprzez stawianie się do pracy w stanie nietrzeźwości, decyzja o wydaleniu go z nauczycielskiego zawodu pozostaje poza kompetencjami dyrektora, który jedynie może doprowadzić do zainicjowania stosownej procedury dyscyplinarnej.

Pomimo absolutnego przekonania o winie nauczyciela dyrektor nie ma pewności co do ewentualnego rozstrzygnięcia postępowania – w założeniu ustawodawcy takie rozwiązanie pozytywnie jednak wpływa na sprawiedliwość wydanych orzeczeń, które w każdym wypadku powinny odpowiadać stopniowi zawinienia.

Kompetencje dyrektora

Uprawnienia dyrektora wobec nadużywających alkohol nauczycieli wynikają głównie z przepisów art. 10 Karty nauczyciela, traktujących o odpowiedzialności dyscyplinarnej, i są sformułowane w taki sposób, iż dyrektor może samodzielnie zastosować wobec nauczycieli jedynie kary, które umownie możemy nazwać słabszymi, bowiem nie należy do nich rozwiązanie stosunku pracy. Przepisy Karty przewidują bowiem dwa rodzaje kar wobec nauczycieli – dyscyplinarne oraz porządkowe. Kary porządkowe nie są jednak regulowane przepisami Karty nauczyciela, lecz odsyła ona w art. 75 ust. 2 do stosowania w tym zakresie odpowiednich przepisów Kodeksu pracy