STAN PRAWNY NA 30 KWIETNIA 2025

Prawna ochrona nauczycielek w ciąży obejmuje takie obszary, jak kwestie zwolnień lekarskich, urlopów czy specjalnych warunków pracy. Dyrektor, jak każdy inny pracodawca, zobligowany jest do przestrzegania przepisów dotyczących zatrudniania pracowniczki w ciąży. Jak prawo reguluje obowiązki dyrektora względem nauczycielki w ciąży?

Uprawnienia związane z rodzicielstwem są jednymi z podstawowych praw pracowniczych. Karta nauczyciela zawiera jedynie szczątkowe regulacje w tym zakresie. Nie oznacza to oczywiście, że nauczyciele są w gorszej sytuacji prawnej w stosunku do przedstawicieli innych grup zawodowych. Brak dokładnych regulacji powoduje konieczność zastosowania art. 91c ust. 1 Karty nauczyciela, zgodnie z którym w zakresie spraw wynikających ze stosunku pracy, nieuregulowanych przepisami ustawy, mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy. Właśnie ten akt zawiera szczegóły dotyczące uprawnień związanych z rodzicielstwem.

Obowiązki dyrektora szkoły wobec ciężarnej nauczycielki

Podstawą do korzystania ze szczególnych uprawnień związanych z ciążą jest zaświadczenie lekarskie, które według art. 185 Kodeksu pracy należy przedstawić pracodawcy (w tym wypadku dyrektorowi szkoły). Zgodnie z § 1 tego przepisu stan ciąży powinien być stwierdzony świadectwem lekarskim. Jednocześnie § 2 wskazuje, że pracodawca jest obowiązany udzielać pracownicy ciężarnej zwolnień od pracy na zalecone przez lekarza badania związane z ciążą, jeżeli nie mogą być one przeprowadzone poza godzinami pracy. Za czas nieobecności w pracy z tego powodu pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia. Dodać należy, że zasady wydawania zaświadczeń, o których mowa w tej regulacji, określa Rozporządzenie w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników.

Wymóg art. 185 § 1 k.p. powoduje, że dyrektor nie może być ukarany za niestosowanie się do przepisów Kodeksu pracy chroniących nauczycielkę w ciąży, jeśli ta nie poinformowała go o tym fakcie, oczywiście z wyjątkiem sytuacji gdy ciąża jest widoczna. Jeśli więc nauczycielka nie poinformowała o swoim stanie oficjalnie, ale ciąża jest bezsprzecznie widoczna, dyrektor powinien zacząć stosować szczególną ochronę takiej pracownicy. Dotyczy to szeregu warunków pracy, a także przywilejów związanych z ochroną przed wypowiedzeniem stosunku pracy.

Warunki pracy dla nauczycielki w ciąży

Zgodnie z art. 35 ust. 4 Karty nauczyciela kobiecie w ciąży nie przydziela się pracy w godzinach ponadwymiarowych bez jej zgody. Oznacza to, że ciąża nauczycielki wyłącza zastosowanie art. 35 ust. 1 KN, który nakłada na nauczyciela obowiązek pracy w godzinach ponadwymiarowych w szczególnych przypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania. Charakter tego przepisu jest dyskusyjny, ponieważ z jednej strony nie dopuszcza do nadmiernego obciążenia pracą nauczycielki w ciąży, ale jednocześnie jego zastosowanie oznacza oczywistą finansową stratę wynikającą z utraty płatnych godzin dydaktycznych.

Kolejne przepisy dotyczące uprawnień związanych z ciążą wynikają już z przepisów Kodeksu pracy. Nauczycielka w ciąży nie może być zatrudniona na stanowisku, na którym praca jest szczególnie uciążliwa lub szkodliwa dla zdrowia. Specyfika pracy nauczycielek wyklucza wprawdzie istnienie tego typu warunków, ale dyrektor mimo wszystko powinien być tego świadomy. Zakaz jest bezwzględny i oznacza, że pracownica nie może wykonywać takich prac, nawet jeśli wyrazi taką chęć lub zgodę albo gdy nie zgłosiła ciąży, ale jest ona widoczna.

Załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią zawiera również listę prac zabronionych ciężarnym. Nauczycielek dotyczy w szczególności zakaz wykonywania: pracy w pozycji stojącej przekraczającej łącznie trzy godziny w czasie jednej zmiany roboczej oraz pracy w pozycji wymuszonej.

Dla prac na stanowiskach z monitorami ekranowymi, przy łącznym czasie przekraczającym 8 godzin na dobę, czas spędzony przy obsłudze monitora ekranowego nie może jednorazowo przekraczać 50 minut, po którym to czasie powinna nastąpić co najmniej 10-minutowa przerwa, wliczana do czasu pracy.

Niezależnie od listy zawartej w Rozporządzeniu dyrektor może dowolnie rozszerzyć katalog prac, które będą zakazane kobietom w ciąży, jednak wykaz ten musi zawrzeć w regulaminie pracy (np. nieprowadzenie dyżurów podczas przerw lekcyjnych, ponieważ nauczycielka w ciąży może zostać potrącona lub uderzona przez biegających uczniów).

Jeśli którykolwiek z wymienionych aspektów dotyczy pracy ciężarnej nauczycielki (np. pozycja stojąca przez łącznie więcej niż trzy godziny w ciągu dnia lub praca w pozycji wymuszonej, zgodnie z załącznikiem do przywołanego Rozporządzenia