Jak dbać o higienę jamy ustnej u dzieci w przedszkolu?

Mateusz Chojnicki

Rozwój jamy ustnej, a co za nim idzie-uzębienia, rozpoczyna się już od trzeciego tygodnia życia płodu. Powstawanie zawiązków zębów jest wbrew pozorom długotrwałym procesem rozpoczynającym się już w czwartym tygodniu życia płodowego, a kończącym się dopiero w szóstym miesiącu życia dziecka (zęby trzonowe stałe). Cały proces ma charakter indukcyjny, w następującej kolejności: listewka zębowa, listewka zębowa pierwotna (z niej powstają zęby mleczne), listewka zębowa wtórna (z niej powstają zęby stałe), zawiązki zębów. Wzajemna zależność jest bardzo ważna, gdyż nie wystąpienie jednego z etapów powoduje późniejsze braki zębowe. Zaburzenia w rozwoju jamy ustnej bywają dzielone na wewnętrzne i zewnętrzne, ogólne i miejscowe, przedurodzeniowe i pourodzeniowe, wrodzone i nabyte. Wada zgryzu jest często wynikiem działania różnych czynników etiologicznych (dziedzicznych, zaburzeń wzrostu, zaburzonych funkcji, czynników zewnętrznych). Należy pamiętać, że efekt działania przyczyny wiąże się z okresem rozwoju dziecka, w którym ona działa. Zależy także od czasu, przez który działa, siły i sposobu działania czynnika uszkadzającego, rodzaju tkanki na którą działa, oraz reakcji organizmu na czynniki destrukcyjne. Do czynników działających uszkadzająco na zarodek lub płód zalicza się: 1) czynniki dziedziczne (uwarunkowane genetycznie), 2) czynniki działające w okresie morfogenezy, poprzez ustrój matki (uwarunkowania paragenetyczne), 3) endokrynopatie - zaburzenia gruczołów wydzielania wewnętrznego. Wśród czynników etiologicznych pochodzenia wewnętrznego wymienia się dziedziczność. Czynniki genetyczne wywierają wpływ od chwili poczęcia. Przykładem choroby o podłożu wyłącznie genetycznym jest zespół Downa. Każda nieprawidłowość dziedziczna jest wrodzona i może uzewnętrznić się już od chwili urodzenia, a jeśli później, to najczęściej w okresie dojrzewania. Do nieprawidłowości twarzowo - szczękowo - zgryzowych związanych z dziedzicznością zalicza się:

• Asymetrię twarzowo - szczękową
• Makro i mikro gnację (nadmierny rozwój i niedorozwój szczęki)
• Makro i mikro Genię (nadmierny rozwój i niedorozwój żuchwy)
• Makro i mikro donację (zwiększenie lub zmniejszenie rozmiarów prawidłowego zęba)
• hiper- hipo- i anodoncję (zwiększenie, zmniejszenie liczby zębów, lub ich brak)
• zaburzenia kształtu zębów
• diastemę
• nadzgryz
• zgryz głęboki, całkowity

i wiele innych.

Do przyczyn wad narządu żucia pochodzenia zewnętrznego zalicza się:

• dysfunkcje (wadliwe pobieranie pokarmów, wadliwe oddychanie i mowa, nieprawidłowe położenie żuchwy w spoczynku)
• parafunkcje (nawyki ssania, obgryzanie paznokci, zaciskanie i zgrzytanie zębami i inne)
• próchnicę zębów i jej zejścia
• urazy w obrębie układu stomatognatycznego
• choroby ogólne organizmu (np. krzywica, zapalenie ślinianek przyusznych)

W profilaktyce próchnicy i chorób przyzębia istotna jest znajomość wieku rozwojowego dziecka. Rozwój jamy ustnej przedstawia tabela: