OPUBLIKOWANO: 24 WRZEŚNIA 2015

Brak godzin dla nauczyciela powracającego z urlopu

Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.),
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).

Istnieje kilka rodzajów urlopów przysługujących nauczycielom, skorzystanie z których może mieć istotny wpływ na organizację pracy szkoły. Zaliczyć do nich można urlop macierzyński, urlop wychowawczy oraz urlop dla poratowania zdrowia. Mają one na tyle długotrwały charakter, że często staje się konieczne zorganizowanie zastępstwa dla korzystającego z nich nauczyciela. Na podstawie art. 10 ust. 7 Karty nauczyciela w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, w tym w trakcie roku szkolnego, z osobą rozpoczynającą pracę w szkole, z nauczycielem kontraktowym lub z nauczycielami, o których mowa w ust. 5 (nauczyciel mianowany i dyplomowany), stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony. Umowa zawarta w celu zastępstwa z reguły przewiduje rozwiązanie stosunku pracy wraz z wystąpieniem określonego zdarzenia, czyli powrotu zastępowanego nauczyciela do pracy. Jeżeli w czasie zastępstwa nie nastąpiły w pracy szkoły żadne nieprzewidziane okoliczności, wówczas powracający z urlopu nauczyciel płynnie wstępuje w swoje dotychczasowe obowiązki, bez konieczności dokonywania jakichkolwiek korekt w zasadach jego zatrudnienia. Problem pojawia się jednak wtedy, gdy takie nieprzewidziane okoliczności nastąpią, a dla powracającego nauczyciela brakuje godzin dydaktycznych, które dotychczas uzasadniały zatrudnianie go w szkole w pełnym wymiarze czasu pracy.

Możliwe powody braku godzin dydaktycznych

Deficyt godzin jest częstą konsekwencją korzystania przez nauczyciela z długotrwałego urlopu, obejmującego np. cały rok szkolny. W momencie jego udzielania dyrektor może nie dysponować arkuszem organizacji szkoły na rok kolejny, a zatem nie zna siatki godzin obowiązujących poszczególnych nauczycieli, może też nie mieć świadomości, że np. niekorzystne zmiany demograficzne spowodują problemy związane z brakiem wystarczającej liczby klas dla wszystkich zatrudnionych nauczycieli. Może nastąpić również inna nieprzewidziana w czasie udzielania urlopu okoliczność, np. przekształcenie szkoły poprzez likwidację części oddziałów. W każdym z tych przypadków dyrektor staje przed poważnym dylematem, może bowiem nie dysponować wystarczająca liczbą godzin dla powracającego z urlopu nauczyciela, ale jednocześnie musi mu zapewnić zatrudnienie, jeżeli powrót nastąpił wraz z początkiem roku szkolnego. Taki termin właściwie wyklucza wszelkie ruchy kadrowe dokonywane wyłącznie przez dyrektora w drodze czynności jednostronnej, ponieważ zmiany wynikłe z powodu wypowiedzenia stosunku pracy mają skutek wyłącznie na koniec roku szkolnego. Z kolei wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy i płacy w trakcie trwania urlopu jest w większości przypadków niemożliwe.

Urlop wychowawczy i macierzyński

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 1861 § 1 Kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.