STAN PRAWNY NA 1 GRUDNIA 2025

Zastępstwa doraźne to, obok godzin ponadwymiarowych, jeden z dwóch instrumentów prawnych umożliwiający wykonanie godzin dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych wykraczających poza podstawowe pensum nauczyciela. Instrumenty te różnią się od siebie celem, dla którego zostały utworzone.

Godziny ponadwymiarowe mają umożliwić przydzielenie zwiększonej liczby godzin przy zachowaniu tego samego stanu osobowego kadr przedszkola. Nauczyciel może mieć na stałe przydzielone godziny ponad swoje pensum, co z jednej strony daje nauczycielowi prawo do dodatkowego wynagrodzenia, z drugiej jednak przedszkole nie musi zatrudniać dodatkowego pedagoga dla zabezpieczenia wykonania godzin zajęć. Zastępstwa doraźne tymczasem służą wyłącznie zabezpieczeniu nauczycielskiej opieki w sytuacji absencji nauczyciela. Stanowi o tym regulacja art. 35 ust. 2a Karty nauczyciela, zgodnie z którym przez godzinę doraźnego zastępstwa rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, której realizacja następuje w zastępstwie nieobecnego nauczyciela.

Przywołana regulacja wskazuje, że w ramach zastępstw doraźnych nauczyciel zastępujący realizuje zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze. Trzeba jednak jednocześnie zwrócić uwagę na zarysowującą się na tle tego przepisu istotną różnicę między godzinami ponadwymiarowymi a godzinami zastępstw doraźnych. O ile bowiem te pierwsze, jak wskazuje art. 35 KN, są przydzielane zgodnie z posiadaną przez nauczyciela specjalnością, o tyle w przypadku tych drugich obowiązek taki nie istnieje. Aby więc prowadzić dane zajęcia w ramach godzin ponadwymiarowych, nauczyciel musi mieć kwalifikacje do ich przeprowadzenia, określone w Rozporządzeniu MEiN z dnia 14 września 2023 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli. Ponieważ w przypadku zastępstw doraźnych wymóg związany z odpowiednimi kwalifikacjami nie musi być spełniony, zajęcia może prowadzić pedagog posiadający dowolne kwalifikacje. To właśnie powoduje, że zastępstwa doraźne nie muszą służyć wykonywaniu zadań edukacyjnych. Rolą nauczyciela jest przede wszystkim zapewnienie opieki.

Oczywiście zasada ta nabiera większego znaczenia w szkołach, gdzie nauczyciele przedmiotowi mają różne specjalności. Można ją jednak odnieść również do przedszkoli, mając na uwadze przede wszystkim nauczycieli specjalistów. Wykonywane przez nich zadania określa Rozporządzenie MEiN z dnia 22 lipca 2022 r. w sprawie wykazu zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz przez nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz nauczycieli: pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów, terapeutów pedagogicznych i doradców zawodowych